Όταν τον Αύγουστο του 2014 επισκέφτηκα για πρώτη φορά τα μικρασιατικά παράλια παρέα με ντόπιο Τούρκο φίλο, μου έμεινε μια γλυκόπικρη γεύση μετά την επιστροφή. Από τη μία, η εγκαρδιότητα της φιλίας που μας οδήγησε άλλωστε να κάνουμε μαζί διακοπές στα μέρη του, πανάρχαιες ελληνικές εστίες που πάντα ήθελα να επισκεφτώ. Από την άλλη, η επί τόπου γνωριμία με έναν περίγυρο που με φωτεινές εξαιρέσεις δε με έβλεπε με το πιο θετικό μάτι μόλις μάθαινε ότι είμαι από την άλλη πλευρά του Αιγαίου. Και αυτό σε αντίθεση με την οικειότητα που μπορεί να τους προκαλούσε η φυσιογνωμία μου. Ο φίλος βρέθηκε συχνά σε αμηχανία στην προσπάθειά του να μη μας κάνει να νιώσουμε άσχημα κι εγώ αναρωτήθηκα έκτοτε πολλές φορές για το υπάρχον κλίμα.
Μάλλον δεν έπεσα έξω όταν έγραφα τότε ότι το εχθρικό κλίμα καλά εξυπηρετεί τους όποιους άρχοντες αποστρέφοντας την προσοχή από τη αδυναμία διαχείρισης των εσωτερικών τους. Είναι πλέον γνωστό ότι αν κάτι ευθύνεται για τα πάμπολλα δεινά του προηγούμενου αιματηρού αιώνα δεν είναι παρά ο εθνικισμός. Και σήμερα κυβερνήτες όπως ο Ερντογάν επιβεβαιώνουν πλήρως τον τύπο του αυταρχικού άρχοντα που προκλητικά με προμελετημένα βήματα επιδιώκει να αναλάβει ρόλο ηγεμονικό στη γεωστρατηγική σκακιέρα της περιοχής, τι κι αν αυτό προσκρούει στο διεθνές δίκαιο, σε υπογεγραμμένες συνθήκες κτλ. Μπρος τα γεωστρατηγικά αυτά συμφέροντα και τους γεωφυσικούς πόρους που υπόσχονται, τι ψυχή θα έχουν τα θύματα μιας ένοπλης σύγκρουσης, μωρέ; Όσο για την ανθρώπινη αξία κατά αυτόν (χωρίς φυσικά να παραβλέπω άλλους ηγέτες του λόγου τους), μην πας μακριά, σκέψου πόσο εκβιαστικά χρησιμοποιεί τα εκατομμύρια των προσφύγων και μεταναστών εντός των συνόρων του. Για να μην αναφέρω την υπόθεση της έκδοσης των 8 Τούρκων αξιωματικών...
Πώς βλέπουν, όμως, γενικά οι σύγχρονοι νέοι Τούρκοι τις πολεμικές συγκρούσεις; Πώς τις βλέπουν οι Βορειοαμερικανικοί; Οι Ρώσοι; Ή όποιοι άλλοι νέοι ανά την υφήλιο; Μια έρευνα της Διεθνούς Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού με τίτλο «Millennials on War» έρχεται να δώσει ενδιαφέρουσες απαντήσεις. Με συμμετέχοντες από 16 χώρες του πλανήτη, οι μισές περίπου εκ των οποίων βρίσκονται σε κάποια κατάσταση σύγκρουσης, και ορίζοντας ως Millennials για τις ανάγκες της έρευνας τους νέους από 20 ώς 35 χρονών, περίπου τα τρία τέταρτα (74%) πιστεύουν ότι οι περισσότεροι πόλεμοι μπορούν να αποφευχθούν. Οι απαντήσεις είναι μοιρασμένες για την πιθανότητα να ζήσουν έναν Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο κατά τη διάρκεια της ζωής τους, με το 47% να τον θεωρεί πιθανό και το 46% απίθανο. Και για την πιθανότητα χρήσης πυρηνικών όπλων στα επόμενα 10 χρόνια, το ποσοστό αυτών που τη θεωρούν πιθανή ανεβαίνει πάνω από το μισό, στο 54%. Επίσης, η πλειοψηφία των συμμετεχόντων έχει ακούσει για τις Συμβάσεις της Γενεύης (54%), πιστεύοντας ότι βοηθούν στην ελάττωση του ανθρώπινου πόνου που προκαλείται από πολέμους και ένοπλες συγκρούσεις (54%) και θεωρώντας κατά συντριπτική πλειοψηφία ότι υπάρχει ανάγκη περαιτέρω επιβολής ορίων (75%).
Ωστόσο, υπάρχουν δυστυχώς και λιγότερο εφησυχαστικές απόψεις στο δείγμα των νέων ανά τον πλανήτη με το 36% να πιστεύει πως θα πρέπει να μπορεί να στερηθεί σε έναν αιχμάλωτο η επικοινωνία με συγγενικά του πρόσωπα — βασικό δικαίωμα υπό το διεθνές δίκαιο. Ή ότι το 41% θεωρεί πως τα βασανιστήρια είναι αποδεκτά σε ορισμένες περιπτώσεις. Ακόμα και όταν τους εξηγήθηκε η Σύμβαση της Γενεύης κατά των Βασανιστηρίων, ένα 37% συνέχισε να πιστεύει ότι υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες ο βασανισμός είναι αποδεκτός.
Λυπάμαι πολύ. Δεν είναι, βέβαια, να απορείς, όταν ο άλλος έχει εξοικειωθεί επί καθημερινής βάσης με την ιδέα του πολέμου. Ούτε όταν ο άλλος που ευτυχώς δεν τον έζησε και για αυτόν ακριβώς το λόγο τον υποτιμά. Όσο κοινότοπο κι αν ακούγεται, για μια ακόμη φορά είναι θέμα παιδείας! Ο θεατρικός συγγραφέας Ιάκωβος Καμπανέλλης το διατύπωσε πιο εύστοχα σε ένα κείμενό του που έτυχε να διαβάσω αυτές τις μέρες με αφορμή την πρόσφατη Διεθνή Ημέρα Μνήμης των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος:
Μάλλον δεν έπεσα έξω όταν έγραφα τότε ότι το εχθρικό κλίμα καλά εξυπηρετεί τους όποιους άρχοντες αποστρέφοντας την προσοχή από τη αδυναμία διαχείρισης των εσωτερικών τους. Είναι πλέον γνωστό ότι αν κάτι ευθύνεται για τα πάμπολλα δεινά του προηγούμενου αιματηρού αιώνα δεν είναι παρά ο εθνικισμός. Και σήμερα κυβερνήτες όπως ο Ερντογάν επιβεβαιώνουν πλήρως τον τύπο του αυταρχικού άρχοντα που προκλητικά με προμελετημένα βήματα επιδιώκει να αναλάβει ρόλο ηγεμονικό στη γεωστρατηγική σκακιέρα της περιοχής, τι κι αν αυτό προσκρούει στο διεθνές δίκαιο, σε υπογεγραμμένες συνθήκες κτλ. Μπρος τα γεωστρατηγικά αυτά συμφέροντα και τους γεωφυσικούς πόρους που υπόσχονται, τι ψυχή θα έχουν τα θύματα μιας ένοπλης σύγκρουσης, μωρέ; Όσο για την ανθρώπινη αξία κατά αυτόν (χωρίς φυσικά να παραβλέπω άλλους ηγέτες του λόγου τους), μην πας μακριά, σκέψου πόσο εκβιαστικά χρησιμοποιεί τα εκατομμύρια των προσφύγων και μεταναστών εντός των συνόρων του. Για να μην αναφέρω την υπόθεση της έκδοσης των 8 Τούρκων αξιωματικών...
Πώς βλέπουν, όμως, γενικά οι σύγχρονοι νέοι Τούρκοι τις πολεμικές συγκρούσεις; Πώς τις βλέπουν οι Βορειοαμερικανικοί; Οι Ρώσοι; Ή όποιοι άλλοι νέοι ανά την υφήλιο; Μια έρευνα της Διεθνούς Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού με τίτλο «Millennials on War» έρχεται να δώσει ενδιαφέρουσες απαντήσεις. Με συμμετέχοντες από 16 χώρες του πλανήτη, οι μισές περίπου εκ των οποίων βρίσκονται σε κάποια κατάσταση σύγκρουσης, και ορίζοντας ως Millennials για τις ανάγκες της έρευνας τους νέους από 20 ώς 35 χρονών, περίπου τα τρία τέταρτα (74%) πιστεύουν ότι οι περισσότεροι πόλεμοι μπορούν να αποφευχθούν. Οι απαντήσεις είναι μοιρασμένες για την πιθανότητα να ζήσουν έναν Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο κατά τη διάρκεια της ζωής τους, με το 47% να τον θεωρεί πιθανό και το 46% απίθανο. Και για την πιθανότητα χρήσης πυρηνικών όπλων στα επόμενα 10 χρόνια, το ποσοστό αυτών που τη θεωρούν πιθανή ανεβαίνει πάνω από το μισό, στο 54%. Επίσης, η πλειοψηφία των συμμετεχόντων έχει ακούσει για τις Συμβάσεις της Γενεύης (54%), πιστεύοντας ότι βοηθούν στην ελάττωση του ανθρώπινου πόνου που προκαλείται από πολέμους και ένοπλες συγκρούσεις (54%) και θεωρώντας κατά συντριπτική πλειοψηφία ότι υπάρχει ανάγκη περαιτέρω επιβολής ορίων (75%).
Ωστόσο, υπάρχουν δυστυχώς και λιγότερο εφησυχαστικές απόψεις στο δείγμα των νέων ανά τον πλανήτη με το 36% να πιστεύει πως θα πρέπει να μπορεί να στερηθεί σε έναν αιχμάλωτο η επικοινωνία με συγγενικά του πρόσωπα — βασικό δικαίωμα υπό το διεθνές δίκαιο. Ή ότι το 41% θεωρεί πως τα βασανιστήρια είναι αποδεκτά σε ορισμένες περιπτώσεις. Ακόμα και όταν τους εξηγήθηκε η Σύμβαση της Γενεύης κατά των Βασανιστηρίων, ένα 37% συνέχισε να πιστεύει ότι υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες ο βασανισμός είναι αποδεκτός.
Λυπάμαι πολύ. Δεν είναι, βέβαια, να απορείς, όταν ο άλλος έχει εξοικειωθεί επί καθημερινής βάσης με την ιδέα του πολέμου. Ούτε όταν ο άλλος που ευτυχώς δεν τον έζησε και για αυτόν ακριβώς το λόγο τον υποτιμά. Όσο κοινότοπο κι αν ακούγεται, για μια ακόμη φορά είναι θέμα παιδείας! Ο θεατρικός συγγραφέας Ιάκωβος Καμπανέλλης το διατύπωσε πιο εύστοχα σε ένα κείμενό του που έτυχε να διαβάσω αυτές τις μέρες με αφορμή την πρόσφατη Διεθνή Ημέρα Μνήμης των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος:
«Οι μεγάλοι πόλεμοι δεν αρχίζουν στα πεδία των μαχών, ούτε οι ολέθριες πολιτικές ιδεολογίες ξεκινούν από μαζικές συγκεντρώσεις σε πλατείες. Αρχίζουν ανύποπτα στους χώρους της καθημερινής μας ζωής, ξεκινούν ακόμη και μέσα απ' το ίδιο μας το σπίτι. Εκεί φωλιάζουν όλα.
Γι' αυτό μόνο με την πίστη σε μια καθημερινή ζωή, που να μας χωράει όλους, απροκατάληπτη και δίκαιη προς όλους, μπορούμε έστω και καθυστερημένα να πετύχουμε αυτό που τόσο προσδοκούσαμε τον Μάιο του 1945: ένα πραγματικό ποτέ πια».
Θα κλείσω μουσικά με ένα τραγούδι, τη φρέσκια εκτέλεση του οποίου μόλις αυτές τις μέρες έτυχε να ακούσω από τους αγαπημένους Πυξ-Λαξ της εφηβείας μου, με τη μουσική υπογραφή του μεγάλου Μίκη Θεοδωράκη και σε στίχους του Τάσου Λειβαδίτη, του ποιητή που μιλάει κατευθείαν στην καρδιά για την ανθρώπινη αλληλεγγύη. Πώς γίνεται να τον αγνοούσα τόσα χρόνια!
Γι' αυτό μόνο με την πίστη σε μια καθημερινή ζωή, που να μας χωράει όλους, απροκατάληπτη και δίκαιη προς όλους, μπορούμε έστω και καθυστερημένα να πετύχουμε αυτό που τόσο προσδοκούσαμε τον Μάιο του 1945: ένα πραγματικό ποτέ πια».
Θα κλείσω μουσικά με ένα τραγούδι, τη φρέσκια εκτέλεση του οποίου μόλις αυτές τις μέρες έτυχε να ακούσω από τους αγαπημένους Πυξ-Λαξ της εφηβείας μου, με τη μουσική υπογραφή του μεγάλου Μίκη Θεοδωράκη και σε στίχους του Τάσου Λειβαδίτη, του ποιητή που μιλάει κατευθείαν στην καρδιά για την ανθρώπινη αλληλεγγύη. Πώς γίνεται να τον αγνοούσα τόσα χρόνια!
