Ακίνδυνα «hoax» και άκρως επικίνδυνη παραπληροφόρηση

Nothing lasts forever, Arnold Schwarzenegger

"When I was in an important position, they always complimented me, and when I lost this position, they forgot about me and did not keep their promise. Do not trust your position or the amount of money you have, nor your power, nor your intelligence, it will not last. You are not always who you think you will always be, nothing lasts forever." - "Όταν κατείχα μια σημαντική θέση πάντα με κολάκευαν, αλλά όταν την έχασα με ξέχασαν και δεν κράτησαν το λόγο τους. Μην εμπιστεύεσαι το αξιώμά σου ή τα λεφτά σου, ούτε την εξουσία, ούτε την ευφυΐα, δε μένει για πάντα. Δεν είσαι πάντα αυτός που νομίζεις ότι θα είσαι, τίποτα δεν κρατάει πάντα".

Όταν πρωτοέπεσε στην αντίληψή μου μερικούς μήνες πριν αυτή η ανάρτηση, ομολογώ ότι με άγγιξε αληθινά. Και πώς όχι, δεδομένου του διδακτικού χαρακτήρα της σε μια υποτίθεται εξομολόγηση του Arnie για την αθέτηση της υπόσχεσης ξενοδοχείου που κοσμεί το άλλοτε σφριγηλό είδωλό του, η οποία του είχε απλόχερα δοθεί όσο ήταν ακόμη κυβερνήτης της Καλιφόρνιας ότι μπορεί να φιλοξενηθεί στο ξενοδοχείο οποτεδήποτε χωρίς επιβάρυνση. Ως αποτέλεσμα αυτής, όμως, της «αφιλότιμης» αντιμετώπισης επέλεξε να διαμαρτυρηθεί κατ΄ αυτό τον τρόπο, σύμφωνα με τη συγκινητική ανάρτηση.

Προς απογοήτευσή μου, ωστόσο, διάβασα αυτές τις μέρες ότι κατά πάσα πιθανότητα πρόκειται για άλλο ένα κοινό «hoax». Για μια, δηλαδή, κατά τ΄ άλλα πειστική, στην ουσία όμως ψευδή είδηση, απ΄ αυτές που συχνά πλέον κυκλοφορούν στο διαδίκτυο και για τους δικούς τους λόγους θέλουν να δημιουργούν πλάνες στους αναγνώστες. Δεν είναι ασφαλώς η πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο στην ανθρώπινη ιστορία. Την ψηφιακή εποχή της υπερπληροφόρησης και της ηλεκτρονικής δικτύωσης, εντούτοις, διευκολύνονται μάλλον αυτές οι πρακτικές.

post-truth: κατάσταση κατά την οποία τα αντικειμενικά γεγονότα έχουν μικρότερη επιρροή στον σχηματισμό της κοινής γνώμης από ό,τι η επίκληση στο συναίσθημα ή στις προσωπικές πεποιθήσεις. Πρόκειται για το ελεύθερα στα ελληνικά μεταφρασμένο λήμμα του έγκυρου βρετανικού λεξικού της Οξφόρδης το οποίο η συντακτική του ομάδα επέλεξε ως λέξη της χρονιάς για το 2016. Σύμφωνα με τον Guardian η χρήση του όρου αυξήθηκε το 2016 κατά 2000% συγκριτικά με το 2015 και σχετίστηκε κυρίως, αλλά όχι αποκλειστικά, με το Brexit και τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ. Ο πρόεδρος του λεξικού, Casper Grathwohl, είχε κάνει τότε μάλιστα την εκτίμηση ότι δε θα ήταν έκπληξη αν η «μετα-αλήθεια», όπως συχνά αποδίδεται στα ελληνικά, αναδειχθεί σε «καθοριστική λέξη της εποχής μας».

Πόσο δίκιο είχε! Μην πας μακριά παρά δες τους συνήθεις πλέον «ψεκασμένους» ή την πρόσφατη κωμικοτραγική περίπτωση Σώρρα, για να περιοριστώ στα εντός της Ελλάδας και να μην αναφέρω τους υποστηριχτές της «θεωρίας» ότι η Γη είναι επίπεδη! Οι ερευνητές αποδίδουν την επιτυχία των ψευδών ή αβάσιμων, όπως θέλεις πες τες, πληροφοριών στο ότι καταφέρνουν να αγγίξουν τη μεροληψία μας και τελευταία έρχονται να συμπληρώσουν ότι ίσως η απροθυμία μας να σκεφτούμε, να επεξεργαστούμε τις πληροφορίες που δεχόμαστε, μπορεί να είναι το κλειδί της επιτυχίας τους. 

Για τον ένα ή άλλο λόγο οι ψευδείς ειδήσεις, τα «fake news» είναι σύνηθες στις μέρες μας γεγονός και όχι άδικα αποτελούν συχνά θέμα συζήτησης σε μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης του ακροατηρίου για καλύτερη διασταύρωση των πηγών κτλ. Και μ' όλα αυτά θα μας περίμενε ίσως τελικά κανείς πιο υποψιασμένους, πιο κριτικούς. Πράγμα όμως όχι απλό. Κι αν το ότι μπορεί να πέσει κανείς θύμα απάτης ενός ακίνδυνου καλοφτιαγμένου «hoax» είναι απλά εκνευριστικό, η επιστράτευση τέτοιων πρακτικών από κει και σε τέτοια έκταση που δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης, προκαλεί οργουελικής διάστασης ανησυχία για το δημοκρατικό έλλειμμα και την ελευθερία. Μα τι εννοώ;

Εδώ και κάποιους μήνες έχουμε «βομβαρδιστεί» με την είδηση για την επίθεση που σημειώθηκε τον Απρίλιο στην πόλη Ντούμα της Συρίας, κατά την οποία σύμφωνα με τα περισσότερα διεθνή μέσα ενημέρωσης έγινε χρήση άκρως απαράδεκτων νευροπαραλυτικών ουσιών από τις συριακές δυνάμεις. Εικόνες φρικτές που όμως από μόνες τους δεν αρκούν για να τεκμαρθεί η θανατηφόρος αιτία κατέκλυσαν το διαδίκτυο. Κοντά σ΄ αυτή την είδηση «έπαιξε» επίσης πολύ η υπόθεση της δηλητηρίασης του Ρώσου διπλού πράκτορα Σεργκέι Σκριπάλ στη νότια Αγγλία, με τη βεβαιότητα πάντα ότι πρόκειται για ρωσική εμπλοκή.

Και στις δυο περιπτώσεις, το όλο κλίμα που είχε επιμελώς δημιουργηθεί ήταν ικανό να δικαιολογήσει τις μετέπειτα στρατιωτικές και διπλωματικές κινήσεις στην παγκόσμια σκακιέρα ως αντίποινα. Στον απόηχό τους σήμερα έρχεται ο αντισυμβατικός Άρης Χατζηστεφάνου με μια επέμβαση να επιστήσει την προσοχή μας στην ανακοίνωση του Οργανισμού για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων ότι τελικά δε βρέθηκαν αποδείξεις για χρήση νευροπαραλυτικού αερίου κατά την εν λόγω επίθεση. Καθώς επίσης ότι οι βρετανικές αρχές εντόπισαν και νέα θύματα, άσχετα μεταξύ τους, της ίδιας νευροτοξίνης της υπόθεσης δηλητηρίασης του Ρώσου διπλού πράκτορα, αφήνοντας πολλά εύλογα ερωτήματα αναπάντητα.

Και με το δίκιο του αναρωτιέται: «Παρά το γεγονός ότι οι δύο περιπτώσεις δε σχετίζονται, είναι ενδεικτικές της ευκολίας με την οποία διεθνή και ελληνικά μέσα ενημέρωσης αναπαράγουν χωρίς κανέναν απολύτως έλεγχο τις θέσεις δυτικών κυβερνήσεων, με τις οποίες δικαιολογούνται στρατιωτικές επεμβάσεις και κλιμάκωση του διπλωματικού πολέμου εναντίον χωρών που δε συνεργάζονται μαζί τους».

Φαίνεται πως η Δύση που αρέσκεται να καυχιέται για την πίστη της στον ορθολογισμό, προτιμάει πλέον στο βωμό των συμφερόντων να παρουσιάζει την πραγματικότητα κατά το δοκούν. Είναι γνωστό ότι η Δημοκρατία είναι δύσκολο άθλημα, αλλά μ΄ αυτά κι αυτά γίνεται σαφές ότι τελευταία τίθενται επιπλέον δυσχέρειες στην άσκησή του. Δε μένει πια στον κάθε πραγματικό δημοκράτη παρά να προσπαθεί να διατηρείται σε εγρήγορση!

Πηγή: www.emprosnet.gr