Με το καραβάκι της ελπίδας

«Καραβάκι αταξίδευτο στην πλατεία Συντάγματος, φωτολουσμένο για το εορταστικό δρομολόγιο των Αγίων Ημερών, της αποχώρησης μιας χρονιάς και της άφιξης μιας άλλης με άγραφες ημερολογιακές σελίδες. Σε αυτό το νοερό απάγκιο, η ελπίδα με χορηγό την αλληλεγγύη εκπροσωπεί όλους μας».

Πηγή: Η Καθημερινή, 21/12/2014

Τζιχαντιστές από τη Δύση εναντίον της Δύσης

 του Ηλία Μακρή

Έχοντας ως φαντασίωση την αναβίωση σουνιτικού χαλιφάτου στην περιοχή του Ιράκ και της Συρίας, η περιβόητη πλέον εξτρεμιστική οργάνωση Ισλαμικό Κράτος (Islamic State of the Iraq and Syria, ISIS) πρωτοστατεί στη διεθνή ειδησιογραφία από το περασμένο καλοκαίρι και έκτοτε με τις τρομοκρατικές πρακτικές της. Και μπορεί αρχικώς η Δύση να πίστεψε ότι η ωμή βία και οι κτηνωδίες αυτές δεν την αφορούν, ότι δηλαδή πρόκειται για την επίλυση ενδομουσουλμανικών διαφορών μεταξύ Σουνιτών και Σιιτών, γρήγορα όμως διαφάνηκαν οι προθέσεις των τρομοκρατών και προς τους «άπιστους» Δυτικούς, κινητοποιώντας εύλογα τους τελευταίους σε εμπόλεμη σύρραξη εναντίον τους. 

Δύσκολα, βέβαια, θα μπορούσε να ΄ναι σε θέση κάποιος στην αρχή να φανταστεί τις ποικίλες διαστάσεις του θέματος για τις δυτικές κοινωνίες. Αφού διαβάσαμε πληθώρα δημοσιευμάτων για μετακινήσεις μουσουλμάνων πολιτών χωρών της Ε.Ε., των Η.Π.Α. ή ακόμη και της Αυστραλίας στη Μέση Ανατολή προκειμένου να ενταχθούν στις τάξεις του Ισλαμικού Κράτους και ανησυχήσαμε για ό,τι θα μπορούσε αυτό να συνεπάγεται στο μέλλον για πιθανές βίαιες συμπεριφορές και τρομοκρατικά χτυπήματα, παραδείγματος χάριν, στην καρδιά ευρωπαϊκών πρωτευουσών, εκπλαγήκαμε τελευταία μαθαίνοντας και κάτι ακόμη: Ουκ ολίγοι είναι, επίσης, οι νέοι που παρότι δεν κατάγονται από αραβικές χώρες, ή δεν είναι καν μουσουλμάνοι, πρόθυμα στρατολογούνται στο πλευρό των τζιχαντιστών!

Και σε συνέχεια αυτού διαβάζουμε τώρα για τις τραγικές, δυστυχώς, συνέπειες της επιλογής κάποιων εξ αυτών των νέων, όταν μάλλον μετανιωμένοι αργότερα προσπαθούν να αποσκιρτήσουν, αφού είτε συλλαμβάνονται είτε εκτελούνται. Το καίριο ερώτημα σε κάθε περίπτωση που θα έπρεπε να μας προβληματίσει, ωστόσο, είναι για ποιο λόγο έφτασαν ώς αυτή την επιλογή. Τι κάνει παιδιά των πιο προηγμένων δυτικών κοινωνιών να απαρνιούνται τους καταναλωτικούς «παραδείσους» της Δύσης και να φτάνουν στο κράτος των τζιχαντιστών, πρόθυμοι να θυσιαστούν στον «ιερό» πόλεμο εναντίον της Δύσης;

Ο φιλόσοφος Χρ. Γιανναράς απαντά για ακόμη μια φορά πειστικά και η άποψή του αξίζει να μην ξεχαστεί ανάμεσα στη διαδικτυακή υπερπληροφόρηση: «Το κίνητρο που μπορεί να υποθέσει κανείς ότι ωθεί νέους ανθρώπους σήμερα να αποδράσουν από τους καταναλωτικούς παραδείσους της Δύσης και να στρατευθούν στο μαχόμενο τη Δύση Ισλάμ, είναι ίσως ο τρόμος του κενού, παράγωγο του θεωρητικού και έμπρακτου μηδενισμού, κυρίαρχου στις δυτικές κοινωνίες. Το παγκοσμιοποιημένο δυτικό "παράδειγμα" έχει μεταβάλει τον πλανήτη σε πεδίο, όπου κυρίαρχος είναι ο νόμος της ζούγκλας: Ένας ολοκληρωτικά επιβαλλόμενος αμοραλισμός, η ηθική της δύναμης του ισχυροτέρου, η αδυσώπητη, στυγνή απολυταρχία των "αγορών". Τηρούνται όλα τα προσχήματα των "φιλελεύθερων", δημοκρατικών ιδεωδών της Δύσης: Γίνονται εκλογές, λειτουργούν κοινοβούλια, θεσμοί Δικαιοσύνης, αυτονομημένα από το κράτος ΜΜΕ. Και πίσω από την παντομίμα, η αόρατη αλλά παντοδύναμη εξουσία των οικονομικών συμφερόντων καθορίζει τα πάντα: Σε ποιον θα δοθούν τα απαιτούμενα κεφάλαια προεκλογικών δαπανών, ώστε να είναι νομοτελειακά δεδομένη η εκλογή του (στην προεδρία των ΗΠΑ ή… στην Β΄ Αθηνών!) – αφού το χρήμα εξασφαλίζει τη διαφημιστική πλύση εγκεφάλου των μαζών, δηλαδή τη νομιμοποίηση της απόλυτης εξουσιαστικής αυθαιρεσίας.

[...]

»Απέναντι σε αυτόν τον εφιάλτη του κυρίαρχου στο δυτικό "παράδειγμα" μηδενισμού (μηδενισμού κάθε "νοήματος" της ανθρώπινης ύπαρξης και συνύπαρξης – του κάλλους, της ετερότητας και μοναδικότητας, των σχέσεων κοινωνίας), κάποιοι Δυτικοί ζητάνε να αρπαχτούν από μια συνεπέστερη "πίστη". Και όσο μεγαλύτερος ο πανικός από τον εφιάλτη, τόσο πιο τυφλή η πίστη που τους ντοπάρει. Ο Βρετανός που αποκεφαλίζει ανθρώπους επιδεικτικά μπροστά στην κάμερα, "πιστεύει", ίσως, ότι έτσι αντιστέκεται στις πετρελαϊκές εταιρείες που βάσισαν στην παραπληροφόρηση την εισβολή στο Ιράκ (πιθανόν και τον αφανισμό τριών χιλιάδων ανθρώπων στους Δίδυμους Πύργους). Ο μηδενισμός γεννάει τόσο το τυφλό συμφέρον όσο και την τυφλή "πίστη"».

Ο σύγχρονος θάνατος της συζήτησης

Φωτογραφία από το πρόσφατο πρότζεκτ «Ο θάνατος της συζήτησης» ("The death of conversation") του Λονδρέζου φωτογράφου του δρόμου που ακούει στο καλλιτεχνικό ψευδώνυμο Babycakes Romero, για το οποίο ο ίδιος δηλώνει: «Στην αρχή νόμιζα πως ο κόσμος χρησιμοποιούσε τα smartphones ως βοήθημα για να κρύψει την αμηχανία του, για να γεμίσει τις σιωπές. Αλλά καθώς συνέχισα να παρατηρώ και να καταγράφω το φαινόμενο, διαπίστωσα πως την αμηχανία και τη σιωπή τις προκαλούσαν στην πραγματικότητα οι ίδιες οι συσκευές. Βασικά κάνουν τους ανθρώπους να αποσύρονται αντί να αλληλοεπιδρούν. Είναι τρελό, αλλά ο κόσμος επιλέγει την ψηφιακή επικοινωνία ενώ είναι με παρέα. Προτιμάει να συνδεθεί με κάποιον που είναι αλλού, παρά με κάποιον που βρίσκεται στον ίδιο χώρο». Και στην προσπάθειά του να εξηγήσει το φαινόμενο, λέει: «Οταν προστατεύεσαι πίσω από μια οθόνη και είσαι οπλισμένος με ένα πληκτρολόγιο, δεν υποφέρεις από τις αγωνίες ή την αμηχανία που θα είχες πρόσωπο με πρόσωπο. Γνωρίζουν οι άνθρωποι πως κάθε μήνυμα που φτάνει στη συσκευή τους κάπως τους αφορά, ενώ σε μια κανονική συζήτηση δεν θα είσαι πάντα το επίκεντρο. Είναι σαν να μην μπορούμε πια να επεξεργαστούμε τη ζωή κάποιου άλλου επειδή είμαστε υπερβολικά απασχολημένοι με τη δική μας». Πολύ μου θυμίζουν τα σχόλια αυτά «Την καινοτομία της μοναξιάς» και το ατομοκεντρικό φιλοσοφικό μοντέλο της Δύσης. Ο καλλιτέχνης εδώ, βέβαια, προσεγγίζει το θέμα με το δικό του μοναδικό τρόπο της φωτογραφίας και κάνει μερικές εικόνες μερικές χιλιάδες λέξεις προβληματισμού!

 

Τα μεγάλα "ΟΧΙ" θέλουν μεγάλα "ΝΑΙ"

«Χτίσαμε ολόκληρη την εθνική μας ιδεολογία στα "ΟΧΙ". Τα βάλαμε στην κουλτούρα μας, στη ζωή μας, στην καθημερινότητά μας. Τα γιορτάζουμε και τα κάνουμε εθνικές επετείους. Το κάνουμε όμως επιλεκτικά και όπως βολεύει το κυρίαρχο ένστικτο της εξουσίας. Γιατί δεν υπάρχει μόνο το ηρωικό "ΟΧΙ" στους Ιταλούς. Υπάρχει και το κατοπινό "ΟΧΙ" της Βάρκιζας, το "ΟΧΙ" της συναίνεσης μετά τον εμφύλιο, το "ΟΧΙ" σε κυβερνήσεις συνασπισμού πριν τη Χούντα, το "ΟΧΙ" του Μακάριου στο σχέδιο της ένωσης με την Ελλάδα.

»Η ιστορία μας είναι γεμάτη καλά και κακά "ΟΧΙ". Γιατί πρέπει να μας εμπνέουν μόνο τα καλά; Η ζωή προσφέρεται μόνο ως εμπειρία θετικής αντίστασης και ποτέ ως παραδειγματισμός; Πόσο ωφέλιμο τελικά είναι να ζούμε με μια νεύρωση άρνησης σε όλες τις κοινωνικές μας εκφάνσεις; Και πόσο χυδαίο μπορεί να είναι η προσήλωση σε γιορτές που τις ετοιμάζουν αυτοί που πάντα λένε "ΝΑΙ" σε κάθε ευκαιρία υποταγής αλλά προτείνουν σε μας να λέμε όχι μεταξύ μας;

»H Eλλάδα  διπλασίασε τα εδάφη της με τα "ΝΑΙ" του Βενιζέλου, μπήκε στην Ευρώπη με τα "ΝΑΙ" του Καραμανλή και αντιστάθηκε στις επικίνδυνες προκλήσεις με τη συναίνεση του λαού της. Αυτό δεν λέμε και για τη σημερινή επέτειο; Ότι το μεγάλο "ΟΧΙ" το είπε πρώτα ο λαός και μετά ο Μεταξάς; Γιατί δεν συνειδητοποιούμε ότι μετά τον εθνικό διχασμό, η ελληνική κοινωνία κατάφερε για πρώτη φορά, να αισθανθεί ενωμένη μέσα από τα μεγάλα "ΝΑΙ" που είχαν ειπωθεί στις δυο δεκαετίες που πέρασαν;

»Έχω την εντύπωση πως είναι καιρός να πούμε και τα μεγάλα "ΝΑΙ". Στη συνοχή μας, στις κοινότητές μας, στον πολιτισμό μας, στην καθημερινότητά μας και πάνω απ' όλα στον εαυτό μας. Η εθνική μας κουλτούρα έχει μεγάλη ανάγκη από τη συνεννόηση και την αμοιβαιότητα σε σχέδια και πολιτισμικές κατακτήσεις. Τα μεγάλα "ΟΧΙ" είναι κέρδος να τα λέμε όλοι μαζί, όταν πρώτα εξασφαλίσουμε τα μεγάλα "ΝΑΙ" μεταξύ μας. [...]»

Η πρόσφατη εθνική επέτειος ως αφορμή για προβληματισμό μέσα από το καλογραμμένο και εύστοχο σχόλιο του Ανδρέα Ζαμπούκα. Πότε θα πούμε, λοιπόν, τα μεγάλα "ΝΑΙ";

Είναι οι θεσμοί ρε παιδιά!

Παρασκευή έπειτα από μια κουραστική εβδομάδα και δεδομένης της ιδιαίτερα γλυκιάς βραδιάς από άποψη θερμοκρασίας Οκτώβρη μήνα, «χρυσό» Οκτώβρη όπως τον λένε οι Γερμανοί, η παρέα θέλει οπωσδήποτε βολτούλα για ποτό και έτσι γίνεται. Έχουμε όμως δυσκολευτεί να βρούμε να κάτσουμε σε κάποιο από τα μπαράκια της συνοικίας που μας αρέσει για την περίσταση και ως εκ τούτου, αφού βολευτούμε κάπου, η συζήτηση οδηγείται στην παρατηρούμενη ευημερία των κατοίκων εδώ και γενικότερα των Γερμανών. Ευημερία ως ένδειξη των πάντα γεμάτων εστιατορίων και μπαρ που χωρίς κράτηση σε κάποιο από τα «καλά» αδύνατον να βρεις τραπέζι και αναγκαστικά θα πρέπει να συμβιβαστείς με κάποιο λιγότερο «καλό». Ευημερία, επίσης, ως ένδειξη των γεμάτων εμπορικών καταστημάτων ακόμη και καθημερινές και που οι σακούλες στα χέρια των περαστικών στους δρόμους μαρτυρούν ότι όντως καταναλώνουν. Ευημερία, ακόμη, ως ένδειξη της παρουσίας άκρως πρωτότυπων χώρων παροχής υπηρεσιών, όπως π.χ. τέτοιου όπου διδάσκεσαι την τέχνη της μαγειρικής από σεφ, εφαρμόζοντάς την επί τόπου και γευόμενος το αποτέλεσμα έπειτα!

Τι κάνει αυτή την κοινωνία τόσο ευημερούσα; Τι είναι αυτό, αντιθέτως, που λείπει από τη ρημαγμένη ελληνική κοινωνία; Καθώς η σύγκριση, για ακόμη μια φορά, είναι αναπόφευκτη και ενώ είμαι επηρεασμένος από τις σελίδες του βιβλίου που πρόσφατα έπιασα στα χέρια μου «Γιατί αποτυγχάνουν τα έθνη» μια κοινότοπη φράση έρχεται στα χείλια μου, «είναι οι θεσμοί ρε παιδιά!», η οποία μάλλον δεν τους πείθει. Οι συγγραφείς, ωστόσο, του βιβλίου είναι πιο πειστικοί γι΄ αυτή την κοινοτοπία:

«Οι κοινωνίες λειτουργούν βάσει ενός συνόλου οικονομικών και πολιτικών κανόνων που δημιουργούνται και επιβάλλονται συλλογικά από το κράτος και τους πολίτες. Οι οικονομικοί θεσμοί διαμορφώνουν τα οικονομικά κίνητρα: τα κίνητρα ώστε οι πολίτες να μορφώνονται, να αποταμιεύουν, να επενδύουν, να καινοτομούν και να προσαρμόζονται στις νέες τεχνολογίες και ούτω καθεξής. Οι πολιτικές διαδικασίες καθορίζουν κάτω από ποιους οικονομικούς θεσμούς ζει ένας λαός, ενώ οι πολιτικοί θεσμοί καθορίζουν πώς λειτουργούν αυτές οι διαδικασίες. Για παράδειγμα, οι πολιτικοί θεσμοί ενός έθνους καθορίζουν τη δυνατότητα των πολιτών να ελέγχουν τους πολιτικούς και να επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρονται. Με τη σειρά της, αυτή η δυνατότητα καθορίζει αν οι πολιτικοί είναι εκπρόσωποι των πολιτών -έστω και αν δεν είναι τέλειοι- ή αν μπορούν να καταχρώνται την εξουσία που τους εμπιστεύτηκαν οι πολίτες, ή που σφετερίστηκαν, προκειμένου να πλουτίζουν και να επιδιώκουν την υλοποίηση προσωπικών στόχων εις βάρος των στόχων που επιδιώκουν οι πολίτες. [...]

»Καθώς οι θεσμοί επηρεάζουν τα κίνητρα και τη συμπεριφορά στην πραγματική ζωή, σφυρηλατούν την επιτυχία ή αποτυχία των εθνών. Μολονότι το ατομικό ταλέντο είναι σημαντικό σε κάθε επίπεδο της κοινωνίας, είναι απαραίτητο ένα θεσμικό πλαίσιο προκειμένου το ταλέντο να μετασχηματιστεί σε θετική δύναμη. Ο Μπιλ Γκέιτς, όπως και άλλες θρυλικές μορφές της βιομηχανίας της πληροφορικής, διέθεταν τεράστιο ταλέντο και φιλοδοξίες. Σε τελική ανάλυση, όμως, ανταποκρίθηκαν σε κίνητρα. Το εκπαιδευτικό σύστημα των ΗΠΑ επέτρεψε στον Γκέιτς και τους ομοίους του να αποκτήσουν ένα μοναδικό σύνολο δεξιοτήτων που συμπλήρωσαν το ταλέντο τους. Οι οικονομικοί θεσμοί των ΗΠΑ τους επέτρεψαν να ιδρύσουν με ευκολία εταιρείες, χωρίς να αντιμετωπίσουν ανυπέρβλητα εμπόδια. Οι ίδιοι αυτοί θεσμοί διευκόλυναν τη χρηματοδότηση των σχεδίων τους. Η αγορά εργασίας των ΗΠΑ τους έδωσε τη δυνατότητα να προσλάβουν εξειδικευμένο προσωπικό, ενώ το ανταγωνιστικό περιβάλλον της αγοράς τούς επέτρεψε να επεκτείνουν τις εταιρείες τους και να προωθήσουν τα προϊόντα τους. [...] Τέλος, οι πολιτικοί θεσμοί διασφάλιζαν τη σταθερότητα και τη συνέχεια. Πρώτα απ΄ όλα, καθιστούσαν απολύτως βέβαιο ότι δεν υπήρχε κίνδυνος να καταλάβει την εξουσία ένας δικτάτορας και να αλλάξει τους κανόνες του παιχνιδιού, κατάσχοντας τον πλούτο τους, φυλακίζοντάς τους ή απειλώντας τις ζωές και τις επιχειρήσεις τους. Δεύτερον, καθιστούσαν απολύτως βέβαιο ότι καμία επιμέρους κοινωνική ομάδα συμφερόντων δε θα μπορούσε να στρέψει την κυβέρνηση σε μια οικονομικά ολέθρια κατεύθυνση [...]».

Σε αντίθεση με το πρώτο από τα τελευταία του παραπάνω αποσπάσματος, το δεύτερο πολύ γνώριμο μού φαίνεται σε σχέση με την ελληνική πραγματικότητα. Ας αναρωτηθούμε, λοιπόν, εκ νέου για το ρόλο των θεσμών μιας κοινωνίας ως προς την ευημερία της!

There is no planet B

Την προηγούμενη Τρίτη πραγματοποιήθηκε στη Νέα Υόρκη διάσκεψη του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή. Παρά τις μαζικότατες διαδηλώσεις του κόσμου σε διεθνές επίπεδο (στην Ελλάδα ωστόσο μη αξιοσημείωτες), μια ακόμη διάσκεψη για το κλίμα σε ανώτατο πολιτικό επίπεδο έληξε άδοξα, αφού δε σημειώθηκαν βήματα προς ένα περίγραμμα μέτρων που θα αντικαταστήσουν το πρωτόκολλο του Κιότο. Η απροθυμία προς αυτήν την κατεύθυνση θα μπορούσε ίσως σχηματικά να αποτυπωθεί στο ερώτημα για το ποιος θα πληρώσει το κόστος της αλλαγής πορείας στην παραγωγή, στην ενέργεια και γενικότερα στο οικονομικό μοντέλο: οι παλαιότερες (ΗΠΑ, Ευρώπη) ή οι νεότερες (Κίνα, Ινδία κτλ.) βιομηχανικές δυνάμεις; Η Ευρώπη πάντως, αν και αδυνατεί να λειτουργήσει με τρόπο ουσιαστικό στην εύρεση λύσεων σε άλλα φλέγοντα προβλήματα, επί του συγκεκριμένου θα πρέπει να ομολογήσουμε ότι έχει χαράξει αποτελεσματικές πολιτικές, όντας σήμερα υπεύθυνη μόλις για λιγότερο από 10% των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, κατέχοντας όμως σχεδόν το ένα τέταρτο στην πίτα της παγκόσμιας παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών. 

Ενδιαφέρων ο προβληματισμός του Αλέκου Λασκαράτου που ακολουθεί, με αφορμή τη διάσκεψη: «Το παλιό ερώτημα της επιστημονικής κοινότητας για το κατά πόσο η κλιματική αλλαγή (ή για να το θέσω ορθότερα, η υπερθέρμανση του πλανήτη) είναι μια πραγματικότητα ή όχι, δεν υφίσταται πια. Εκείνο το ερώτημα που υφίσταται, για μερικούς, είναι κατά πόσο το φαινόμενο αυτό είναι ανθρωπογενές ή όχι, αν δηλαδή αιτία είναι η βιομηχανική ανάπτυξη και οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (κυρίως του διοξειδίου του άνθρακα) που τη συνοδεύουν, ή μία φυσική κλιματική διακύμανση όπως αυτές που έχουν συμβεί και στο παρελθόν. Ερώτημα με επιστημονικό ενδιαφέρον σίγουρα, ουσιαστικά όμως κενό περιεχομένου, σε ό,τι αφορά τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν. Kαι τούτο διότι, ανεξάρτητα του εάν οι ανθρωπογενείς εκπομπές προκάλεσαν το φαινόμενο, είναι προφανές ότι οι συνεχιζόμενες αλόγιστες εκπομπές μόνο επιδείνωση μπορούν να προκαλέσουν. Είναι λοιπόν φανερό πως είναι επιτακτική ανάγκη να γίνει προσπάθεια να μειωθούν σε παγκόσμιο επίπεδο οι εκπομπές αυτές. Είναι χαρακτηριστικό πως οι ΗΠΑ, κυρίως επί προεδρίας G.W. Bush, παίζοντας το χαρτί της μη-ανθρωπογενούς προέλευσης της υπερθέρμανσης του πλανήτη, αρνήθηκαν να λάβουν ουσιαστικά μέτρα, με αποκορύφωμα την άρνηση της υπογραφής της Σύμβασης για το Κλίμα του ΟΗΕ, γνωστής ως Σύμβασης του Κιότο. Κύριο (μη ομολογημένο) δικαιολογητικό η προστασία της αυτοκινητοβιομηχανίας της. Άλλες χώρες με σημαντικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, είναι η Κίνα, η Ινδία, και η Βραζιλία, οι οποίες μέχρι σήμερα, ας μου επιτραπεί η έκφραση, “σφύριζαν αδιάφορα”. Πρωτοπόρος στη μείωση των εκπομπών, η Ε.Ε., η οποία ενώ κατέχει τη δεύτερη ή τρίτη θέση στην παγκόσμια βιομηχανία, είναι σήμερα, μετά από σειρά αυστηρών μέτρων που έχει λάβει, υπεύθυνη για μόλις το 10% των παγκόσμιων εκπομπών».

Ανασκαφές στην Αμφίπολη και παιχνίδια εντυπώσεων

Πάνω από ένα μήνα μετά τα πρώτα δημοσιεύματα και φημολογίες περί σπουδαίου αρχαιολογικού ευρήματος στην περιοχή της αρχαίας Αμφίπολης, το ενδιαφέρον των μέσων ενημέρωσης, ηλεκτρονικών και έντυπων, παραμένει αμείωτο. Χωρίς ακόμη να έχουν ολοκληρωθεί οι αρχαιολογικές έρευνες, οι ειδικοί κάνουν λόγο για σημαντική ανακάλυψη, σύμφωνα με τις μέχρι τώρα ενδείξεις. Από την άλλη, δημοσιογράφοι και κάθε είδους δημοσιογράφοντες του διαδικτύου οργιάζουν με τις εικασίες τους σχετικά με τον κάτοχο του μεγαλοπρεπούς ταφικού μνημείου και είναι να αμφιβάλει κανείς αν τελικά έτσι οι ειδικοί επιστήμονες είναι σε θέση να κάνουν σωστά τη δουλειά τους, και δικαιολογημένα από αυτή την άποψη αντιδρούν (δες εδώ). Και αυτό, φυσικά, που υποψιάζει και τον πιο ανυποψίαστο είναι η σπουδή με την οποία επιδίδεται η κυβέρνηση Σαμαρά στην επικοινωνιακή διαχείριση του θέματος. Την ώρα που συνεχίζουν να περνούν από τη Βουλή εξοντωτικά φορολογικά μέτρα, π.χ. ο ΕΝΦΙΑ, βασικό μέλημα της κυβέρνησης είναι η αδιάλειπτη ενημέρωση των πολιτών σε σχέση με την πορεία των ανασκαφών, από ειδικά μάλιστα διορισμένη γνωστή δημοσιογράφο ως υπεύθυνη επικοινωνίας του υπουργείου!

Και το όλο θέμα αφορμή για να αναρωτηθεί κανείς για το πώς οραματίζονται οι σύγχρονοι άρχοντες τη χώρα-μέλος της Ε.Ε. και το πώς χαράζονται πολιτικές στην κατεύθυνση αυτή. Είναι δυνατόν να επιζητείται η αλλαγή της εικόνας της μέσα από φτηνιάρικα παιχνίδια εντυπώσεων, με όρους Marketing; Η απελευθέρωση των υπόδουλων και η ίδρυση του νεότερου ελληνικού κράτους ευνοήθηκε σε μεγάλο βαθμό, ως γνωστόν, από την ιδιαίτερη συμπάθεια των τότε Μεγάλων Δυνάμεων για την Αρχαία Ελλάδα. Σχεδόν δυο αιώνες μετά φαντάζει, ωστόσο, αδιανόητο και ντροπιαστικό οι σύγχρονοι Έλληνες να προσπαθούν να καρπώνονται από τους ένδοξους προγόνους τους και μόνο.

Φυσικά δεν εννοώ ότι είναι κατακριτέα η σωστή διαχείριση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Αντιθέτως, ευπρόσδεκτη θα ήταν σήμερα μια εφαρμογή όσο το δυνατόν πιο μοντέρνας λειτουργίας και οργάνωσης των ελληνικών μουσείων στο πλαίσιο ενός νέου διεθνούς παραδείγματος στον τομέα. Πρωτοπορία στον τρόπο λειτουργίας των ελληνικών μουσείων, που δίχως αμφιβολία τόσα έχουν να εκθέσουν, ώστε να αποτελέσουν τους νέους τόπους συναντήσεως και συναναστροφής μας, τόπους της ανεπιτήδευτης «διά βίου καλλιέργειάς» μας και τελικά καύχημα της ρημαγμένης ελληνικής κοινωνίας, όπως προτείνει ο Γιανναράς.

Δυστυχώς, όμως, όχι μόνο δεν εκσυγχρονίζονται, αλλά ρεπορτάζ της «Καθημερινής» φέρνει στο φως αστείες ιστορίες παρακμής στον τρόπο λειτουργίας των υφιστάμενων δομών αρχαιολογικών μουσείων, όπως π.χ. των πωλητηρίων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του αρχαιολογικού χώρου του Ακρωτηρίου Σαντορίνης. «Πόσα είναι τα έσοδα που χάνει το κράτος από το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι δεν διαθέτει ένα εύρυθμο και λειτουργικό πλαίσιο για τα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους, κάτι που αγγίζει τρεις διαφορετικούς τομείς: τις προσφερόμενες υπηρεσίες και προϊόντα στα πωλητήρια και τα εστιατόρια/αναψυκτήρια, τα τέλη φωτογράφισης - κινηματογράφησης και γενικότερης ναύλωσης ενός χώρου αρχαιολογικού ενδιαφέροντος από ιδιώτες και, τέλος, τη δημιουργία πολιτιστικών προϊόντων τεχνολογικής αιχμής, όπως λ.χ. οι εφαρμογές για κινητό τηλέφωνο», πόσα;

Σκίτσο του Ηλία Μακρή

Μυθιστορηματικοί και πραγματικοί ήρωες στο μεσανατολικό δράμα

 

 «Το κορίτσι με το κόκκινο μπαλόνι», stencil του Banksy

«Ο τρίτος κατά σειρά πόλεμος στη Γάζα εδώ και έξι χρόνια μοιάζει να τέλειωσε, αφού η εύθραυστη εκεχειρία εφαρμόζεται προς το παρόν. Σε μια σύρραξη ωστόσο με σχεδόν 2.200 νεκρούς, δύσκολα μπορεί κανείς να μιλήσει για νικητές και ηττημένους. Άλλωστε, τόσο το Ισραήλ όσο και η Χαμάς ισχυρίζονται ότι εξασφάλισαν το πάνω χέρι στη συμφωνία που συνήψαν. Οι αμφισβητούμενες κατακτήσεις τους όμως είχαν βαρύ τίμημα, ειδικά για τους επί μακρόν δοκιμαζόμενους Παλαιστίνιους της Γάζας. Κατά μια έννοια το Ισραήλ πήρε αυτά που ήθελε: η Χαμάς σταμάτησε να ρίχνει ρουκέτες με αντάλλαγμα κάποιες αόριστες υποσχέσεις και μελλοντικές συνομιλίες. Κι η Χαμάς όμως πανηγυρίζει για τις επιτυχίες της, επειδή επιβίωσε της ισραηλινής υπεροπλίας. Αποδυναμωμένη λίγους μήνες νωρίτερα, πλέον προβάλλει ως σημαντικός παίκτης στην παλαιστινιακή πολιτική σκηνή, ενώ τα δεινά του παλαιστινιακού λαού στη Γάζα είναι και πάλι στο προσκήνιο της διεθνούς επικαιρότητας».

Το παραπάνω αποτελεί απόσπασμα από την πρόσφατη είδηση της εκεχειρίας όπως τη μετέδωσε το Reuters. Δύσκολα κανείς κατανοεί τις διαστάσεις του μεσανατολικού ζητήματος και ακόμη πιο δύσκολα μπορεί να πάρει σαφή θέση, παρά τις πολλές πράξεις αυτού του τραγικού έργου. Πόσω μάλλον στην περίπτωσή μου δεδομένου του περιορισμένου της ιστορικής μνήμης που μου επιτρέπει η ηλικία μου. 

Οι εικόνες, όμως, από τη πρόσφατη πολύνεκρη σύρραξη σοκάρουν, ακόμη και όποιον θα επιθυμούσε να μείνει αποστασιοποιημένος. Η ευκολία μετάδοσής τους σήμερα από πολλαπλά μέσα δικτύωσης δεν αφήνει ίσως πολλά περιθώρια αποστασιοποίησης. Και ανάμεσα σε αυτόν τον πληθωρισμό σχετικών ειδήσεων και εικόνων, για καλή μου τύχη, ήρθε ο Κώστας Γιαννακίδης με την ακόλουθη πρότασή του να με βοηθήσει:

«Ο Κροκ είναι ένας Ισραηλίτης που επέζησε από τρεις επιθέσεις Παλαιστινίων μέσα στην ίδια εβδομάδα. Μία βόμβα στο Τελ Αβίβ, μία στην Ιερουσαλήμ και για τη μέση τυφλά πυρά από ελεύθερους σκοπευτές προς λεωφορείο. Ο Κροκ έγινε σύμβολο για τους Εβραίους και στόχος για τους Άραβες. Στην πραγματικότητα έγινε ένα ράκος. Και όταν βρίσκει την ευκαιρία ψιθυρίζει: "μα είμαστε εμείς που έχουμε στείλει τον στρατό στα εδάφη τους, είναι οι φαντάροι μας που μπαίνουν στα σπίτια τους και καταστρέφουν τα πάντα". Δεν τον ακούει κανείς. Τελικά εκεί όλοι έχουν ένα δίκιο για να πυροβολήσουν τον άλλον. Ο Κροκ δεν είναι, φυσικά, πραγματικό πρόσωπο. Αλλά θα μπορούσε να είναι. Ο Κροκ είναι ήρωας μυθιστορήματος. Croc Attack, του Assaf Gavron. Ο συγγραφέας είναι Εβραίος. Όσα ρεπορτάζ και αν διαβάσετε, όσες αναλύσεις, στρατευμένες ή μη, τίποτα δεν θα σας δώσει καλύτερη εικόνα από την αφήγηση του Gavron. Και είναι μία αφήγηση που εκτιμάς περισσότερο καθώς ο συγγραφέας παίρνει αποστάσεις από το έθνος και την κυβέρνησή του. Ο Gavron αποδίδει τη βασική μομφή στον ισχυρό, σε αυτόν που έχει τα όπλα και το χρήμα, στην κυβέρνηση του Ισραήλ. Όμως αντιμετωπίζει τους ανθρώπους με την ίδια επιείκεια ή αυστηρότητα - όπως το βλέπει ο καθένας. Όπως οι επιθέσεις αυτοκτονίας θεωρούνται αντανακλαστική αντίδραση, έτσι και η αγριότητα του στρατιώτη δικαιολογείται στο πλαίσιο των αντιποίνων. Άλλο η καθημερινότητα των ανθρώπων και άλλο η ηθική της ιστορίας. Σας συστήνω να διαβάσετε το Croc Attack για να προσλάβετε τις εικόνες που, συνήθως, περιγράφονται μέσα από δραματικές καταγγελίες ή στείρους αριθμούς».

Το Croc Attack ήταν ομολογουμένως διαφωτιστικό ως προς την επικρατούσα κατάσταση και κυρίως την καθημερινότητα των ανθρώπων εκεί, τόσο από τη μία όσο κι από την άλλη πλευρά. Ταλαντεύοντάς με ανάμεσα σε δύο διαφορετικούς κόσμους, ο συγγραφέας μου έμαθε να μη βιαστώ να κρίνω τους μυθιστορηματικούς ήρωές του. Ήρωες που ίσως δεν απέχουν και πολύ από την πραγματικότητα και των οποίων η εύθραυστη φύση ξεχώρισε παρά τις σκληρές συνθήκες που τους επιβάλλονται. Και κάπως έτσι, την επόμενη φορά που έπεσα πάνω σε κάποια σχετική είδηση, σίγουρα την είδα με άλλο μάτι! Προτείνω ανεπιφύλακτα με τη σειρά μου να το διαβάσετε.

Οι εύκολοι «εχθροί» των «ανιδιοτελών» αρχόντων

Εικόνες σαν αυτές που περιγράφονται εδώ από εκπαίδευση Ελλήνων στρατιωτών δεν είναι και τόσο ξένες για κάποιον που έχει εκπληρώσει τη στρατιωτική του θητεία. Και είναι κρίμα γιατί έχοντας κάνει φαντάρος μετά τις σπουδές, όπως και η συντριπτική πλειοψηφία πλέον των Ελλήνων νέων, οι οποίοι σπουδάζουν, είσαι σε θέση να σκεφτείς περισσότερο κριτικά απ΄ όσο θα βόλευε τους ανωτέρους σου, νιώθοντας σε αυτές τις περιπτώσεις να υποτιμάται η νοημοσύνη σου ή, ακόμη χειρότερα, να προσβάλλεται το ήθος σου. Αν εύκολα συνθήματα τύπου «καλός Έλληνας, κακός Τούρκος» προβλέπονται ώστε να τονώνουν το ηθικό των σκληρά εκπαιδευόμενων στρατιωτών, τότε απλά δεν επιλέγεται ο καλύτερος τρόπος γι΄ αυτόν το σκοπό. Πολύ φοβάμαι όμως, και θα συμφωνήσω με τον Γαλδαδά, ότι πρόκειται για προσπάθεια εξηλιθίωσης και, κατ΄ επέκταση, μεταχείρισης του στρατεύματος προς όφελος των ένστολων, των υψηλά ιστάμενων για την ακρίβεια. Αντί να ασχολούνται οι τελευταίοι με την καλύτερη οργάνωση του στρατεύματος, φαίνεται πως εκφράζουν τον πατριωτισμό τους επιδιδόμενοι σε συνεργασία με τους αρμόδιους πολιτικούς στην εξασφάλιση της δικής τους μίζας κατά τη συνήθη προμήθεια των αμυντικών εξοπλισμών.

Και δε διατίθεμαι, σε καμία περίπτωση, να υποτιμήσω το ρόλο του στρατού για την εδαφική ακεραιότητα της χώρας και αναχαίτιση της λαθρομετανάστευσης, στα σύνορα της ευημερούσας και, κατά κύριο λόγο, φιλήσυχης Ευρώπης με χώρες της Εγγύς και Μέσης Ανατολής σε εμπόλεμη κατάσταση. Έχοντας μάλιστα επισκεφτεί πρόσφατα τη γείτονα Τουρκία και δει και νιώσει πόσο εχθρική στο πλαίσιο ενός στρεβλού εθνικισμού είναι μεγάλη μερίδα Τούρκων, νιώθω ακόμη περισσότερο περήφανος π.χ. για τα γενναία ιπτάμενα παλικάρια μας που καλούνται να αναχαιτίζουν καθημερινά προκλητικά τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη. 

Για να είμαι ειλικρινής, πριν απ΄ αυτή την επίσκεψή μου και φιλοξενία από φίλο στα τουρκικά παράλια, δεν ήμουν σε θέση να εκτιμήσω σωστά το υπάρχον κλίμα. Και μπορώ να φανταστώ τους λόγους για τους οποίους φανατίζονται οι άνθρωποι, ίδιοι παντού και πάντα λόγοι με τους οποίους δύναται να εξυπηρετηθούν τα συμφέροντα των εκάστοτε εξουσιαστών ευκολότερα χρησιμοποιώντας ηλίθιες μάζες. Αυτά πόσω μάλλον σε μια περίοδο κατά την οποία η γείτονα βιώνει τη δική της κοινωνικοπολιτική κρίση, με μια κοινωνία χρόνια τώρα στην τροχιά που χάραξε ο αδιαμφισβήτητος στα μάτια τους ηγέτης Ατατούρκ προς ένα κοσμικό κράτος και έναν πρωτοφανή, από την άλλη, ισλαμιστή ηγέτη σήμερα που δε διστάζει να απαγορεύσει ακόμη και το Twitter ή το YouTube, τον Ερντογάν. 

Η ελληνική ιστορία, η όχι και τόσο μακρινή, είναι χωρίς αμφιβολία βαθιά ποτισμένη από το αίμα και τα δάκρυα των ξεριζωμένων προσφύγων από τα εδάφη της σημερινής Τουρκίας. Ο ίδιος μάλιστα είμαι απόγονος ξεριζωμένων και οι μαρτυρίες των παππούδων μου αποτέλεσαν το καλύτερο μάθημα ιστορίας. Θαρρώ, όμως, πως σε τίποτα δεν ωφελεί η διατήρηση ενός εχθρικού κλίματος. Προφανώς και οι διαφορές στη μεταξύ μας κουλτούρα είναι μεγάλες, τόσο που δεν εξαλείφθηκαν ακόμη και μετά από τετρακόσια χρόνια υποτέλειας, αλλά κερδισμένοι θα βγούμε επικεντρώνοντας στα τόσα κοινά που μοιραζόμαστε ως λαοί. Απ΄ αυτή την άποψη και χωρίς να θεωρώ φυσικά μόνο υπεύθυνους τους άλλους, η σημερινή είδηση της πανηγυρικής εκλογής του Ερντογάν ως προέδρου της χώρας με άμεσες διαδικασίες με προβληματίζει ιδιαιτέρως!

«Μικρή» ΔΕΗ, μικρά και τα πολιτικά αναστήματα

«Η εν εξελίξει ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ, η κρισιμότερη ίσως όλης της πρόσφατης περιόδου, θέτει, εκτός των άλλων, ένα ερώτημα: Ποιος ωφελείται εντέλει από την ιδιωτικοποίηση των πάντων; Η συνήθης απάντηση είναι: ο καταναλωτής. Αλλά δυστυχώς αυτό μένει να αποδειχθεί· η διεθνής εμπειρία από ιδιωτικοποιήσεις στρατηγικών βιομηχανιών και υπηρεσιών δεν είναι τόσο πλούσια ως προς την πτώση των τιμών, τη βελτίωση των υπηρεσιών ή τη βελτίωση των επενδύσεων. [...] Η πώληση της τεμαχισμένης ΔΕΗ [...] αφαιρεί εργαλεία από το κράτος για την ανάταξη της οικονομίας και την ανακούφιση των πολιτών. Καλή κυβέρνηση είναι αυτή που εξυγιαίνει το κράτος για να λειτουργεί εύρυθμα και αποτελεσματικά, για να συμβάλλει στην παραγωγή πλούτου, όχι η κυβέρνηση που ταπεινώνει το κράτος και πουλάει την περιουσία του. Κάθε ιδιωτικοποίηση, κάθε πράξη απορρύθμισης, θα κριθεί από την κατάσταση της ανεργίας και της φτώχειας τα επόμενα χρόνια [...]».

Αποσπασματικά σχόλιο του Ν. Ξυδάκη με αφορμή την επίκαιρη συζήτηση στη βουλή για την πώληση της «μικρής» ΔΕΗ. Ο δημοσιογράφος θέτει πράγματι εύστοχα το όλο θέμα, κάτι που το πολιτικό προσωπικό, σε αντίθεση, αδυνατεί για ακόμη μια φορά να πράξει. Η επιχειρηματολογία της κυβέρνησης υπέρ του εγχειρήματος δεν έπεισε κανέναν. Και μπορεί η αντιπολίτευση, μείζων ή ελάσσων, να αντέδρασε μεν με τη σειρά της στην ψηφοφορία ενός τόσο μεγάλου θέματος προμελετημένα από πλευράς της κυβέρνησης από θερινό τμήμα της βουλής και να εξέφρασε δικαιολογημένα το αίτημα για δημοψήφισμα του θέματος, αλλά γενικώς φαίνεται ότι αντελήφθη την όλη διαδικασία ως μια πρόβα τζενεράλε για την επερχόμενη ανάδειξη του διαδόχου του κ. Παπούλια και, κατ΄ επέκταση, το ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών!

Αν ειλικρινά μου μένει κάτι απ΄ αυτήν την πολύκροτη υπόθεση είναι ότι πολιτικοί, συνδικαλιστές και όλοι οι όμοιοι του σιναφιού τους έχουν καταφέρει να ταυτίσουν στις συνειδήσεις μας ό,τι έχει σχέση με το κράτος με διεφθαρμένο, αναποτελεσματικό, αντιπαραγωγικό, ζημιογόνο και σειρά ακόμη αρνητικών επιθετικών προσδιορισμών, και ως εκ τούτου είμαστε σήμερα τυφλοί για να δούμε ότι αν κάποιος μπορεί να εγγυηθεί την αξιοπρέπεια των πολιτών, υπό την έννοια της παροχής βασικών αγαθών, αυτός είναι και δεν μπορεί να είναι κάποιος άλλος παρά το κράτος! 

Ενδιαφέρουσα ακούστηκε και η ομολογουμένως διαφορετική οπτική ως προς την οποία προσεγγίζει το θέμα ο κ. Νίκος Μάστορας Γκουλέμας ότι «πέρα από τις αμοιβές των εργαζομένων, πέρα από τις "εξυπηρετήσεις" της ΔΕΗ Α.Ε. σε τοπικούς άρχοντες, η βιομηχανία της ενέργειας χρωστά πολλά στην περιοχή μας (σ.σ. ευρύτερη περιοχή Κοζάνης) και το χρέος αυτό δεν αντισταθμίζεται έτσι εύκολα. Οι εκτάσεις που θα μπορούσαν να φέρουν πρωτογενή παραγωγή, οι υδάτινοι πόροι που κατασπαταλούνται, τα εδάφη που δεν αποκαθίστανται όπως και όποτε πρέπει και δεν επαναποδίδονται στις τοπικές κοινωνίες όπως και όποτε πρέπει, είναι μόνο ενδεικτικά. Όλα αυτά, σε μια περιοχή εγκλωβισμένη σε ένα μονοδιάστατο παραγωγικό μοντέλο, βιώνοντας παράλληλα μια πρωτοφανή περιβαλλοντική υποβάθμιση. [...] Ήταν ευκαιρία, σε αυτή την συγκυρία, να προβάλουμε τόσα κι άλλα τόσα σαν διεκδικήσεις της περιοχής στο νέο ενεργειακό μοντέλο, ανεξαρτήτως αν η όποια ΔΕΗ προέκυπτε θα ήταν μικρή ή μεγάλη, δημόσια ή ιδιωτική».

Δυστυχώς, ούτε η περίπτωση του κ.  Μάστορα Γκουλέμα αφορά πολιτικό!

Σκίτσο του Ηλία Μακρή

Έξυπνοι ναι, πολίτες όχι

«Η γλώσσα δημιουργεί συνείδηση και οι κώδικες που χρησιμοποιούμε είναι περισσότερο από οτιδήποτε άλλο δηλωτικοί της κοσμοθεωρίας μας. Γνωρίζω ότι αρκετοί από μας καταφεύγουμε στα κλισέ επειδή δεν γνωρίζουμε αρκετές λέξεις [...] Ακούω συχνά ότι "αυτά θέλει ο κόσμος" και ακόμα πιο συχνά, στο πλαίσιο της επαγγελματικής μου δραστηριότητας, έχω ζήσει η ίδια και έχω δει συναδέλφους να δέχονται επιθέσεις από τα περιβάλλοντα πολιτικών στους οποίους πρότειναν έναν πιο επεξεργασμένο λόγο που δηλώνει πολυπλοκότητα σκέψης και παραδοχή ότι τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα δεν είναι απλά. Είναι αλήθεια ότι τα εκλογικά σώματα ανταποκρίνονται ευκολότερα στα εμπεδωμένα συνθήματα, ωστόσο η αντίληψη ότι ο πολίτης αδυνατεί να κατανοήσει σχήματα που δεν ξεφεύγουν μόνο από τον ξύλινο λόγο αλλά περιγράφουν πολυπλοκότερους στοχασμούς, είναι ό,τι πιο ελιτίστικο έχω ακούσει. Οι πολίτες δεν είναι ηλίθιοι». 

Άκρως εύστοχη η παρατήρηση της Βίβιαν Ευθυμιοπούλου για τον υποβαθμισμένο πολιτικό λόγο στη σημερινή Ελλάδα της κρίσης, ακόμη μάλιστα και από εκεί που δε θα το περίμενε κανείς, όταν κάθε άλλο παρά απλά μπορεί να θεωρηθούν τα προβλήματα που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε. Κυρίαρχος ο πολιτικός λόγος σε επίπεδο συνθημάτων, αφορισμών ή, στην καλύτερη περίπτωση, ευχών. Τυχαία κάποια από τις δηλώσεις των κομμάτων, πόσω μάλλον προεκλογικά, αρκεί για να το συνειδητοποιήσει ο καθένας με κάποια κριτική διάθεση. Και δυστυχώς δε διαφέρει η ποιότητα του πολιτικού λόγου σε ευρωπαϊκό ή διεθνές επίπεδο.

Οι άνθρωποι δεν είναι μεν ηλίθιοι, αλλά πολίτες αρνούνται να γίνουν. Απουσιάζει δηλαδή η αίσθηση δημόσιου συμφέροντος. Αναλόγως βέβαια με το βαθμό αυτής της απουσίας διακρίνονται οι κοινωνίες στο χρονικό και γεωγραφικό ορίζοντα: άλλες περισσότερο και άλλες λιγότερο πολιτισμένες. Η ελληνική κοινωνία πάντως σήμερα δε θα πρέπει να θεωρείται πολύ πολιτισμένη απ΄ αυτήν την άποψη! 

Αν για κάτι κυρίως αξίζει να θαυμάζει κανείς τα σημερινά κόμματα εξουσίας είναι για την προσαρμοστικότητά τους σε αυτόν τον τύπο ψηφοφόρων. Ο λόγος τους αφορά σχεδόν αποκλειστικά την ικανοποίηση ατομοκεντρικών ή συντεχνιακών απαιτήσεών, γνωρίζοντας πως έτσι θα κρατηθούν ή θα ξαναρθούν στην εξουσία. Και μοιάζει να είναι ένας φαύλος κύκλος δεδομένου ότι τα ίδια τα κόμματα εν πολλοίς κατάντησαν την ελληνική κοινωνία χωρίς ίχνος δημόσιου συμφέροντος.  

Το θέμα, επομένως, δεν είναι ο χαμηλός ενδεχομένως δείκτης ευφυΐας των ανθρώπων, το ότι οι άνθρωποι μπορεί να είναι ηλίθιοι. Αντιθέτως, τα ανθρώπινα διανοητικά επιτεύγματα μόνο αξιοθαύμαστα μπορεί να θεωρηθούν, τόσο μάλιστα που ο ίδιος ο άνθρωπος έχει πλέον καταφέρει να αποκωδικοποιεί τη δική του νοημοσύνη και να την "περνάει" στη μηχανή. Προ ολίγων μόνο ημερών κατέκλυσε τα site η είδηση ότι ομάδα Ουκρανών επιστημόνων* κατάφερε να δημιουργήσει λογισμικό που πέρασε επιτυχώς το περίφημο τεστ Turing, ορόσημο στην επιστήμη της τεχνητής νοημοσύνης. Πρόκειται για έναν υπολογιστή που απαντώντας σε ερωτήσεις ανθρώπινων συνομιλητών του κατάφερε να τους πείσει ότι είναι τόσο έξυπνος όσο αυτοί, ότι είναι κι αυτός "άνθρωπος". 

Ο άνθρωπος δεν είναι σίγουρα ηλίθιος. Μακάρι όμως να μην αναζητούσε τη λύση προβλημάτων, την αλήθεια στη βάση της δικής του μόνο ατομικότητας. Η αλήθεια θέλει συ-ζήτηση!

* Ελπίζω να μη χρειάζεται να αναφερθεί το σπουδαίο επιστημονικό έργο από μέρους Ελλήνων, ώστε να μην μπει κανείς στον πειρασμό να σκεφτεί τίποτα εναντίον του επιπέδου ευφυΐας των Ελλήνων!

Η καινοτομία της μοναξιάς

Παρότι σχεδόν πάντα συνδεδεμένος στα social media, μόλις τελευταία έπεσε στην αντίληψή μου το ακόλουθο εξαιρετικό video, που συνοπτικά και έξυπνα αναλύει πώς δυστυχώς έχει εξελιχθεί η επικοινωνία στην εποχή μας, την εποχή της προηγμένης τεχνολογίας και της αποθέωσης του ατόμου, και πώς κατά συνέπεια έχουν επηρεαστεί οι σχέσεις μας με τους συναθρώπους μας. Νιώθεις συνέχεια να βρίσκεσαι ανάμεσα σε φίλους, λιγότερο μόνος... ή μήπως δεν είναι ακριβώς έτσι; Δείτε και θα καταλάβετε: 

ΥΓ: Τα social media έχουν, ωστόσο, αναμφίβολα εκμηδενίσει τις αποστάσεις εκεί που διαφορετικά η επαφή με φίλους θα ήταν εκ των πραγμάτων πολύ δύσκολη. Χάρη στη γρήγορη, εύκολη συνομιλία, όπου και αν βρίσκεσαι, έγινε δυνατή και η συμβολική διακόσμιση αυτού εδώ του blog από καλλιτέχνιδα φίλη από τη μακρινή πλέον Ελλάδα. Σ΄ ευχαριστώ πολύ, Βούλα!

Για τι ψηφίζουμε στις ευρωεκλογές;

«Σε όλη την Ε.Ε. φουντώνει ένα κύμα αμφισβήτησης και ανησυχίας για το πού βαδίζουμε. Τα χρόνια της κρίσης ανέδειξαν αδυναμίες στο οικοδόμημα της ενιαίας Ευρώπης. Παρουσιάστηκε η ανάγκη και η ευκαιρία να βρεθούν λύσεις με τη θέσπιση νέων μηχανισμών και θεσμών. Χάθηκε, όμως, πολύτιμος χρόνος και η ακόμη πολυτιμότερη αίσθηση ότι η Ευρώπη ήταν το σπίτι στο οποίο όλοι μπορούσαμε να νιώθουμε ασφαλείς. Όσο και αν ευθύνονταν οι Έλληνες για τα δικά τους προβλήματα, δεν ευθύνονταν μόνον αυτοί. Για το καλό όλων, έπρεπε να φανεί ότι το μεγαλοπρεπές κτίριο της Ένωσης δεν κινδύνευε επειδή ένα δωμάτιο είχε πιάσει φωτιά. Η "προσωποποίηση" της κρίσης, με δηλώσεις ότι έφταιγε μόνο η Ελλάδα, η οποία ήταν "ειδική περίπτωση", ανέστησε παλιές έχθρες και εθνικά στερεότυπα. Έσπειρε τον διχασμό. Στις αγορές, η Ευρώπη φάνηκε τόσο αδύνατη όσο το ασθενέστερο μέλος της. Αποποιήθηκε την ισχύ αλλά και την ευθύνη του γεγονότος ότι εάν λειτουργούσε ως ενιαία δύναμη, θα ήταν η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο (με ΑΕΠ 13 τρισ. ευρώ το 2012), με 500 εκατ. πολίτες να αποτελούν την πλουσιότερη και καλύτερα εκπαιδευμένη ομάδα ανθρώπων που υπήρξε ποτέ. Αντιθέτως, βρέθηκε στα πρόθυρα της διάλυσης του κοινού νομίσματος. Πολλοί πολίτες αισθάνθηκαν ότι απειλούνται από ξένους – είτε αυτοί είναι μετανάστες στη δική τους χώρα είτε πολίτες άλλων χωρών που έχουν ανάγκη στήριξης. Άλλοι θύμωσαν επειδή "έδιναν", άλλοι επειδή στερήθηκαν. 

»Η κρίση χρέους είναι ένα από πολλά σημαντικά ζητήματα. Πώς θα μπορέσουν οι ανεπτυγμένες χώρες να συνεχίσουν να παρέχουν στους πολίτες τους αυτά στα οποία έχουν συνηθίσει, όταν η παγκόσμια αγορά καθιστά τις οικονομίες τους μη ανταγωνιστικές; Πώς θα κερδίσει η κάθε χώρα-μέλος τα μέγιστα από την ένταξη στην Ε.Ε. όταν αυτή δεν προβάλλει ισχύ ως ενιαία δύναμη επειδή υπερισχύει το συμφέρον κάθε χώρας στη λήψη αποφάσεων; Όταν οι ψηφοφόροι απορρίπτουν πολιτικές λιτότητας και μεταρρυθμίσεων επειδή τις θεωρούν άδικες, πώς θα γίνουν ανταγωνιστικές οι οικονομίες τους; Η λύση είναι να στερηθούμε κοινωνική ασφάλιση ή να επιβληθεί σε άλλες χώρες να την παρέχουν στους πολίτες τους;

 
»Τα προβλήματα παραμένουν άλυτα. Λύνονται μόνο στο ευρωπαϊκό επίπεδο. Η Ευρώπη θα σωθεί μόνο αν η σοβαρή συζήτηση αρχίσει μέσα σε αυτό το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο - με τις τόσες φυγόκεντρες δυνάμεις που θα εκπροσωπεί».

από σχόλιο του Ν. Κωνσταντάρα στην "Καθημερινή"

Ελληνισμός για τον πολιτισμό εναντίον της βαρβαρότητας

Αποσπασματικά κείμενο από την εισήγηση του Γιώργου Β. Μηχαήλ στο Σεμινάριο «Επικοινωνία και Marketing» που διοργανώθηκε στο Μόναχο για τους Συλλόγους και τους Επαγγελματίες, στις 02/05/2014, από τη Διασυλλογική Επιτροπή των Ελληνικών Συλλόγων. Όπως ο ίδιος επισημαίνει «αφορά όλους τους Έλληνες, οπουδήποτε κι αν ζουν»:

«Η τελευταία δεκαετία του προηγούμενου αιώνα υπήρξε εξόχως σημαντική, καθώς όσα συνέβησαν κατά τη διάρκειά της έστρεψαν την πορεία της ανθρωπότητας προς την κατεύθυνση που έχει σήμερα. Απομονώνω από τα συμβάντα της περιόδου εκείνης αυτά που κατά γενική ομολογία είναι τα καθοριστικότερα. 

Θυμίζω, λοιπόν, πρώτα την πτώση του τείχους του Βερολίνου, τον Νοέμβριο του 1989, και τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, το 1991, γιατί τα δύο αυτά γεγονότα λειτούργησαν ως η (προσωρινή ή μόνιμη) ταφόπλακα των "μεγάλων φιλοσοφικο-πολιτικών θεωριών" και άνοιξαν τον δρόμο για την ανεμπόδιστη επέλαση της πιο βάρβαρης αυτοκρατορίας που γνώρισε ποτέ ο πλανήτης, δηλαδή της Αυτοκρατορίας των (ανεξέλεγκτων) Αγορών.

Έρχομαι στη συνέχεια στη ραγδαία ανάπτυξη της Πληροφορικής και του Ίντερνετ, καθόλη τη διάρκεια της περιόδου 1990-2000, γιατί ακριβώς αυτή η ανάπτυξη αφενός έθεσε τον θεμέλιο λίθο της Ψηφιακής Κοινωνίας που επρόκειτο να οικοδομηθεί τα επόμενα χρόνια και αφετέρου επέτρεψε στις Αγορές να παγκοσμιοποιηθούν και να κυριαρχήσουν ταχύτερα και ευκολότερα.

Έτσι, μπαίνοντας στον 21ο αιώνα, ο κόσμος δεν είναι πια όπως τον γνωρίζαμε. Σήμερα, στα μισά μόλις της δεύτερης δεκαετίας του αιώνα αυτού, άλλοτε με θαυμασμό και άλλοτε με τρόμο, συνειδητοποιούμε καθημερινά πως δίπλα στη γνωστή μας "υπαρκτή πραγματικότητα" υπάρχει και αναπτύσσεται μια άλλη πραγματικότητα, η "εικονική", στην οποία ανεπαίσθητα βυθιζόμαστε ολοένα και περισσότερο. Λιγότερο ή περισσότερο, καθένας από εμάς είναι ένας "homo interneticus".

[...] 

Αφήνω τώρα τον homo interneticus, για να έρθω σε ένα άλλο σημαντικό χαρακτηριστικό του νέου αιώνα: στην ένταση της σύγκρουσης ανάμεσα στη βαρβαρότητα και τον πολιτισμό. Για να μην υπάρχουν παρανοήσεις, διευκρινίζω ότι χρησιμοποιώ τον όρο "πολιτισμός" με την έννοια της αρχαιοελληνικής "παιδείας", που έφερε εντός της, όπως εύστοχα σημειώνει ο Μπαμπινιώτης, επικαλούμενος τον Βέρνα Γίγκα (Werner Jäger), τις έννοιες: "μόρφωση, πνευματική καλλιέργεια, τέχνες, γράμματα, επιστήμες, παράδοση, αξίες". 

Και για να κάνω ακόμα πιο ξεκάθαρη την έννοια, καταφεύγω στον Κοραή, ο οποίος πρώτος χρησιμοποίησε τη λέξη "πολιτισμός" ως το ελληνικό αντίστοιχο της γαλλικής λέξης civilization και της αγγλικής civilization, και για τον οποίο, όπως τονίζει χαρακτηριστικά η αδικοχαμένη Όλγα Βαρτζιώτη "πολιτισμός είναι και η έκφραση φιλίας, δικαιοσύνης, ισότητας, σεβασμού, ομόνοιας, είναι η ικανότητα του λαού να δοξάζη (δηλαδή να κρίνει) ορθά".

Τέλος, χρησιμοποιώ τον όρο και με τη στενή του έννοια, που δηλώνει "το σύνολο των χαρακτηριστικών που παρουσιάζει η συλλογική ζωή μιας ομάδας ή μιας εποχής" και που έχει, συνεπώς, και πληθυντικό αριθμό, καθώς οι ομάδες και οι εποχές είναι πολλές.

Τον όρο βαρβαρότητα τον χρησιμοποιώ για να δηλώσω την απουσία (ή την προσπάθεια ακύρωσης) των προαναφερθέντων στοιχείων του πολιτισμού στην ευρεία του έννοια, αλλά και την απόπειρα εξόντωσης των πολιτισμών των ομάδων, χάριν του ενός (υποθετικά ανώτερου και πανανθρώπινου) πολιτισμού, που σήμερα δεν είναι άλλος από τον τεχνολογικό και οικονομικό πολιτισμό της Δύσης, έτσι όπως τον επιθυμούν και τον απεργάζονται οι περιώνυμες Αγορές.

Φορέας και εκφραστής της σύγχρονης βαρβαρότητας είναι, συνεπώς, η Αυτοκρατορία των Αγορών και τον πολιτισμό καλούνται να υπερασπιστούν οι άνθρωποι που συγκροτούν ομάδες, είτε μεγάλες, όπως για παράδειγμα το σύνολο των ευρωπαϊκών λαών, είτε μικρότερες, όπως οι λαοί του ευρωπαϊκού νότου ή τα επιμέρους έθνη ή, ακόμα, οι Σύλλογοι και τα Σωματεία.

Η σύγκρουση των δύο αντιμαχόμενων πλευρών λαμβάνει χώρα τόσο στην υπαρκτή όσο και στην εικονική πραγματικότητα, όπου παίρνει τη μορφή ενός ιδιότυπου "πολέμου" πληροφοριών. Σύμπτωμα της σύγκρουσης που μαίνεται είναι και η τωρινή οικονομική κρίση, που κοντεύει να διαλύσει – αν δεν το έχει κάνει ήδη – τον ελληνικό λαό.

Και στο σημείο αυτό ερχόμαστε στη διπλή μεγάλη πρόκληση στην οποία καλούμαστε να ανταποκριθούμε ως Έλληνες. Καλούμαστε, δηλαδή, αφενός να σώσουμε τον εαυτό μας ως πολιτισμική οντότητα και αφετέρου να συμβάλουμε στη συλλογική προσπάθεια ανάσχεσης του γιγάντιου κύματος βαρβαρότητας που απειλεί να πνίξει την ανθρωπότητα στο σύνολό της, προτείνοντας την ελληνική θέαση του κόσμου, το ελληνικό παράδειγμα, που αναμφίβολα είναι σε θέση να υποδείξει καταυγάζουσες οδούς ζωής και ανώδυνα περάσματα θανάτου.

Είναι αλήθεια πως τον πολιτισμό μιας ομάδας δεν τον εξαλείφεις οδηγώντας την ομάδα στην πτώχευση ή απλώς υποδουλώνοντάς την. Τον εξαλείφεις, αποκόπτοντας την ομάδα από τις πολιτισμικές της ρίζες και αφαιρώντας από τα μέλη της τα οράματά της, κλείνοντας δηλαδή όλα τα ανοιχτά προς το παρελθόν και προς το μέλλον παράθυρα.

Θυμίζω πως ο ελληνικός πολιτισμός επιβίωσε ενόσω ο ελληνικός λαός ήταν είτε υπόδουλος είτε πτωχευμένος, ακριβώς γιατί και οι δεσμοί με τις ρίζες ήταν ισχυροί και το όραμα μιας μελλοντικής επανάκαμψης παρέμενε άσβεστο.

Σήμερα, ωστόσο, τα άλλοτε δεδομένα είναι, δυστυχώς, ζητούμενα. Τουλάχιστον για τους Έλληνες της Ελλάδας. Η απομάκρυνση από τις πολιτισμικές μας ρίζες, αποτέλεσμα κυρίως της μακρόχρονης υποβάθμισης της εκπαίδευσης, και η ακύρωση όλων των συλλογικών οραμάτων, θέτουν σε κίνδυνο την ίδια μας την ύπαρξη ως αυτόνομης πολιτισμικής οντότητας. Την κατάσταση έρχεται να επιδεινώσει η οικονομική εξαθλίωση και η συνακόλουθη νεομετανάστευση χιλιάδων ταλαντούχων νέων.

Έτσι, αναπόφευκτα, το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης για την ανταπόκριση στη διπλή πολιτισμική πρόκληση μετατίθεται στην Ομογένεια. Όσον αφορά την Ευρώπη, οι Έλληνες της Γερμανίας, γενικότερα, και του Μονάχου, ειδικότερα, έχουν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να πρωτοστατήσουν στις επερχόμενες εξελίξεις. Και αυτό γιατί αφενός η Γερμανία εμφανίζει, τα τελευταία χρόνια, τους υψηλότερους δείκτες ψηφιακής ανάπτυξης, με το Μόναχο να χαρακτηρίζεται ως η Ευρωπαϊκή Silicon Valley, και αφετέρου οι Βαυαροί διαθέτουν ισχυρούς θύλακες υποδοχής της ελληνικής κοσμοθέασης.

Επιτακτική είναι, λοιπόν, στις μέρες μας, η ανάγκη για τη διαμόρφωση ενός ισχυρού ελληνικού πολιτισμικού μηνύματος και για τη συγκρότηση ενός συλλογικού μηχανισμού εκπομπής και διάδοσης του μηνύματος αυτού. Δημιουργός όσο και πολλαπλασιαστής του μηνύματος δεν μπορεί παρά να είναι ένα συμπαγές και ισχυρό Δίκτυο όλων ανεξαιρέτως των Ελλήνων του Μονάχου και των γύρω περιοχών».

Το «άγνωστο» Πάσχα

Ζώντας στο εξωτερικό έχω εξοικειωθεί με την παρουσία άγνωστων λέξεων σε συζητήσεις, e-mail κ.ο.κ. Προσπαθώντας, λοιπόν, να κάνω την επικοινωνία μου εδώ πιο εύκολη, επιδίωξή μου να εμπλουτίζω συνεχώς το λεξιλόγιό μου. Είναι όμως ξένη η ριμάδα η γλώσσα και όλο και θα εμφανιστεί κάποια λέξη που πρώτη φορά ακούω, ή αν και την έχω ακούσει περισσότερες φορές η σημασία της μου διαφεύγει, δεν την έχω ακόμη εμπεδώσει και προσπαθώ από τα συμφραζόμενα ο έρμος να βγάλω άκρη.

Πάσχα στο χωριό επιτέλους και ανυπομονώ να έρθω σε επαφή με συγγενείς, φίλους και συγχωριανούς. Να τα πούμε πιο άνετα στα Ελληνικά, δίχως πολλή σκέψη πώς να πω αυτό που ΄χω στο μυαλό. Να επικοινωνήσω με οικείες λέξεις. Γρήγορα συνειδητοποιώ ότι οι λέξεις είναι μεν οικείες ως σημαίνοντα, τα σημαινόμενα όμως έχουν εκφυλιστεί τόσο που λέμε Πάσχα και καταλαβαίνουμε μόνο το πλούσιο γιορτινό τραπέζι, λέμε Ανάσταση και ο νους μας πάει μόνο στα βαρελότα, τη νόστιμη μαγειρίτσα και την ακόλουθη μεταμεσονύκτια έξοδο, ντυμένοι επίσημα βεβαίως. 

Πώς φτάσαμε να γιορτάζουμε την Πασχαλιά μένοντας μόνο στην επιφάνεια του πλούσιου τραπεζιού και των λαμπερών πυροτεχνημάτων, δίχως κανέναν προβληματισμό για το βαθύτερο νόημα των ημερών; Στερημένοι άραγε από την οικονομική δυσπραγία των καιρών δεν έχουμε μυαλό για τίποτε άλλο εκτός των νόστιμων εδεσμάτων; Θαρρείς πως ήταν αλλιώς προ κρίσεως, τέσσερα, πέντε χρόνια πριν; 

Η κρίση ως αποτέλεσμα του ότι έχουμε χάσει τον εαυτό μας, δεν ξέρουμε πια ποιοι είμαστε, από πού ερχόμαστε και τι συνιστά το νόημα της ζωής μας, θα αργήσει, κατά τη γνώμη μου, να περάσει. Σαστισμένοι από τις άμεσες συνέπειές της, πράγματι τραγικές τις περισσότερες φορές, δεχόμαστε οικονομικές συνταγές που ακόμη και αν τελικά πετύχουν, δε θα αργήσουμε να ΄ρθουμε στα ίδια. Λέγεται, ωστόσο, ότι μια κρίση είναι το σημείο εκείνο στο οποίο όταν φτάσουμε ανασκουμπωνόμαστε για το σωστό το δρόμο. 

Μέχρι κι αν ποτέ αρχίσουμε να αλλάζουμε προς την πορεία αυτή, ας θυμηθούμε κάποιες πλέον «άγνωστες λέξεις» από τον Γιανναρά:

«H λέξη "πάσχα" σημαίνει πέρασμα: διάβαση από τη θνητότητα της φύσης στην υπαρκτική ελευθερία της σχέσης. Φύση σημαίνει την προκαθορισμένη ύπαρξη, σχέση σημαίνει την ελευθερία να υπάρχεις επειδή αγαπάς. Δεν διαλέξαμε να υπάρχουμε, βρεθήκαμε να υπάρχουμε προσωρινά, εφήμερα. Oι έμπειροι του χριστιανικού ευαγγελίου βεβαιώνουν ότι γεννιόμαστε με φύση προκαθορισμένη, περιορισμένη, θνητή, αλλά με την ελευθερία της επιλογής: Nα επιμείνουμε στη φύση ή να αποδυθούμε στο άθλημα της σχέσης. H αγάπη στο εκκλησιαστικό ευαγγέλιο δεν συνιστά τρόπο συμπεριφοράς, συνιστά τρόπο ύπαρξης: Nα υπάρχεις, επειδή ελεύθερα θέλεις να υπάρχεις, και να θέλεις να υπάρχεις επειδή αγαπάς. Όχι να υπάρχεις πρώτα και στη συνέχεια να αγαπάς, αλλά να υπάρχεις επειδή αγαπάς, η ύπαρξή σου να είναι έρωτας.

 [...]

»Mοιάζει να λιγοστεύουν ραγδαία οι άνθρωποι που μπορούν να υποψιαστούν (μέσα από λέξεις όπως: Πάσχα, Σταυρός, Aνάσταση) τον "τρόπο" ελευθερίας του έρωτα, τη Γιορτή της χαράς για τη νίκη καταπάνω στη μοναξιά, στο παράλογο, στο απέραντο σήμερα φρενοκομείο της πολιτικής και της οικονομίας. Όλο και λιγοστεύουν οι υποψιασμένοι. Σημάδι ότι επιστρέφουμε στην οριστική [εξ ορισμού] γνησιότητα. Oρισμός της Eκκλησίας είναι το "μικρό ποίμνιο", ο ασήμαντος "κόκκος σινάπεως", η "ελάχιστη ζύμη" στο νεκρό φύραμα του κόσμου».

Καλό Πάσχα σε όλους!