Έξυπνοι ναι, πολίτες όχι

«Η γλώσσα δημιουργεί συνείδηση και οι κώδικες που χρησιμοποιούμε είναι περισσότερο από οτιδήποτε άλλο δηλωτικοί της κοσμοθεωρίας μας. Γνωρίζω ότι αρκετοί από μας καταφεύγουμε στα κλισέ επειδή δεν γνωρίζουμε αρκετές λέξεις [...] Ακούω συχνά ότι "αυτά θέλει ο κόσμος" και ακόμα πιο συχνά, στο πλαίσιο της επαγγελματικής μου δραστηριότητας, έχω ζήσει η ίδια και έχω δει συναδέλφους να δέχονται επιθέσεις από τα περιβάλλοντα πολιτικών στους οποίους πρότειναν έναν πιο επεξεργασμένο λόγο που δηλώνει πολυπλοκότητα σκέψης και παραδοχή ότι τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα δεν είναι απλά. Είναι αλήθεια ότι τα εκλογικά σώματα ανταποκρίνονται ευκολότερα στα εμπεδωμένα συνθήματα, ωστόσο η αντίληψη ότι ο πολίτης αδυνατεί να κατανοήσει σχήματα που δεν ξεφεύγουν μόνο από τον ξύλινο λόγο αλλά περιγράφουν πολυπλοκότερους στοχασμούς, είναι ό,τι πιο ελιτίστικο έχω ακούσει. Οι πολίτες δεν είναι ηλίθιοι». 

Άκρως εύστοχη η παρατήρηση της Βίβιαν Ευθυμιοπούλου για τον υποβαθμισμένο πολιτικό λόγο στη σημερινή Ελλάδα της κρίσης, ακόμη μάλιστα και από εκεί που δε θα το περίμενε κανείς, όταν κάθε άλλο παρά απλά μπορεί να θεωρηθούν τα προβλήματα που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε. Κυρίαρχος ο πολιτικός λόγος σε επίπεδο συνθημάτων, αφορισμών ή, στην καλύτερη περίπτωση, ευχών. Τυχαία κάποια από τις δηλώσεις των κομμάτων, πόσω μάλλον προεκλογικά, αρκεί για να το συνειδητοποιήσει ο καθένας με κάποια κριτική διάθεση. Και δυστυχώς δε διαφέρει η ποιότητα του πολιτικού λόγου σε ευρωπαϊκό ή διεθνές επίπεδο.

Οι άνθρωποι δεν είναι μεν ηλίθιοι, αλλά πολίτες αρνούνται να γίνουν. Απουσιάζει δηλαδή η αίσθηση δημόσιου συμφέροντος. Αναλόγως βέβαια με το βαθμό αυτής της απουσίας διακρίνονται οι κοινωνίες στο χρονικό και γεωγραφικό ορίζοντα: άλλες περισσότερο και άλλες λιγότερο πολιτισμένες. Η ελληνική κοινωνία πάντως σήμερα δε θα πρέπει να θεωρείται πολύ πολιτισμένη απ΄ αυτήν την άποψη! 

Αν για κάτι κυρίως αξίζει να θαυμάζει κανείς τα σημερινά κόμματα εξουσίας είναι για την προσαρμοστικότητά τους σε αυτόν τον τύπο ψηφοφόρων. Ο λόγος τους αφορά σχεδόν αποκλειστικά την ικανοποίηση ατομοκεντρικών ή συντεχνιακών απαιτήσεών, γνωρίζοντας πως έτσι θα κρατηθούν ή θα ξαναρθούν στην εξουσία. Και μοιάζει να είναι ένας φαύλος κύκλος δεδομένου ότι τα ίδια τα κόμματα εν πολλοίς κατάντησαν την ελληνική κοινωνία χωρίς ίχνος δημόσιου συμφέροντος.  

Το θέμα, επομένως, δεν είναι ο χαμηλός ενδεχομένως δείκτης ευφυΐας των ανθρώπων, το ότι οι άνθρωποι μπορεί να είναι ηλίθιοι. Αντιθέτως, τα ανθρώπινα διανοητικά επιτεύγματα μόνο αξιοθαύμαστα μπορεί να θεωρηθούν, τόσο μάλιστα που ο ίδιος ο άνθρωπος έχει πλέον καταφέρει να αποκωδικοποιεί τη δική του νοημοσύνη και να την "περνάει" στη μηχανή. Προ ολίγων μόνο ημερών κατέκλυσε τα site η είδηση ότι ομάδα Ουκρανών επιστημόνων* κατάφερε να δημιουργήσει λογισμικό που πέρασε επιτυχώς το περίφημο τεστ Turing, ορόσημο στην επιστήμη της τεχνητής νοημοσύνης. Πρόκειται για έναν υπολογιστή που απαντώντας σε ερωτήσεις ανθρώπινων συνομιλητών του κατάφερε να τους πείσει ότι είναι τόσο έξυπνος όσο αυτοί, ότι είναι κι αυτός "άνθρωπος". 

Ο άνθρωπος δεν είναι σίγουρα ηλίθιος. Μακάρι όμως να μην αναζητούσε τη λύση προβλημάτων, την αλήθεια στη βάση της δικής του μόνο ατομικότητας. Η αλήθεια θέλει συ-ζήτηση!

* Ελπίζω να μη χρειάζεται να αναφερθεί το σπουδαίο επιστημονικό έργο από μέρους Ελλήνων, ώστε να μην μπει κανείς στον πειρασμό να σκεφτεί τίποτα εναντίον του επιπέδου ευφυΐας των Ελλήνων!