There is no planet B

Την προηγούμενη Τρίτη πραγματοποιήθηκε στη Νέα Υόρκη διάσκεψη του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή. Παρά τις μαζικότατες διαδηλώσεις του κόσμου σε διεθνές επίπεδο (στην Ελλάδα ωστόσο μη αξιοσημείωτες), μια ακόμη διάσκεψη για το κλίμα σε ανώτατο πολιτικό επίπεδο έληξε άδοξα, αφού δε σημειώθηκαν βήματα προς ένα περίγραμμα μέτρων που θα αντικαταστήσουν το πρωτόκολλο του Κιότο. Η απροθυμία προς αυτήν την κατεύθυνση θα μπορούσε ίσως σχηματικά να αποτυπωθεί στο ερώτημα για το ποιος θα πληρώσει το κόστος της αλλαγής πορείας στην παραγωγή, στην ενέργεια και γενικότερα στο οικονομικό μοντέλο: οι παλαιότερες (ΗΠΑ, Ευρώπη) ή οι νεότερες (Κίνα, Ινδία κτλ.) βιομηχανικές δυνάμεις; Η Ευρώπη πάντως, αν και αδυνατεί να λειτουργήσει με τρόπο ουσιαστικό στην εύρεση λύσεων σε άλλα φλέγοντα προβλήματα, επί του συγκεκριμένου θα πρέπει να ομολογήσουμε ότι έχει χαράξει αποτελεσματικές πολιτικές, όντας σήμερα υπεύθυνη μόλις για λιγότερο από 10% των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, κατέχοντας όμως σχεδόν το ένα τέταρτο στην πίτα της παγκόσμιας παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών. 

Ενδιαφέρων ο προβληματισμός του Αλέκου Λασκαράτου που ακολουθεί, με αφορμή τη διάσκεψη: «Το παλιό ερώτημα της επιστημονικής κοινότητας για το κατά πόσο η κλιματική αλλαγή (ή για να το θέσω ορθότερα, η υπερθέρμανση του πλανήτη) είναι μια πραγματικότητα ή όχι, δεν υφίσταται πια. Εκείνο το ερώτημα που υφίσταται, για μερικούς, είναι κατά πόσο το φαινόμενο αυτό είναι ανθρωπογενές ή όχι, αν δηλαδή αιτία είναι η βιομηχανική ανάπτυξη και οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (κυρίως του διοξειδίου του άνθρακα) που τη συνοδεύουν, ή μία φυσική κλιματική διακύμανση όπως αυτές που έχουν συμβεί και στο παρελθόν. Ερώτημα με επιστημονικό ενδιαφέρον σίγουρα, ουσιαστικά όμως κενό περιεχομένου, σε ό,τι αφορά τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν. Kαι τούτο διότι, ανεξάρτητα του εάν οι ανθρωπογενείς εκπομπές προκάλεσαν το φαινόμενο, είναι προφανές ότι οι συνεχιζόμενες αλόγιστες εκπομπές μόνο επιδείνωση μπορούν να προκαλέσουν. Είναι λοιπόν φανερό πως είναι επιτακτική ανάγκη να γίνει προσπάθεια να μειωθούν σε παγκόσμιο επίπεδο οι εκπομπές αυτές. Είναι χαρακτηριστικό πως οι ΗΠΑ, κυρίως επί προεδρίας G.W. Bush, παίζοντας το χαρτί της μη-ανθρωπογενούς προέλευσης της υπερθέρμανσης του πλανήτη, αρνήθηκαν να λάβουν ουσιαστικά μέτρα, με αποκορύφωμα την άρνηση της υπογραφής της Σύμβασης για το Κλίμα του ΟΗΕ, γνωστής ως Σύμβασης του Κιότο. Κύριο (μη ομολογημένο) δικαιολογητικό η προστασία της αυτοκινητοβιομηχανίας της. Άλλες χώρες με σημαντικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, είναι η Κίνα, η Ινδία, και η Βραζιλία, οι οποίες μέχρι σήμερα, ας μου επιτραπεί η έκφραση, “σφύριζαν αδιάφορα”. Πρωτοπόρος στη μείωση των εκπομπών, η Ε.Ε., η οποία ενώ κατέχει τη δεύτερη ή τρίτη θέση στην παγκόσμια βιομηχανία, είναι σήμερα, μετά από σειρά αυστηρών μέτρων που έχει λάβει, υπεύθυνη για μόλις το 10% των παγκόσμιων εκπομπών».

Ανασκαφές στην Αμφίπολη και παιχνίδια εντυπώσεων

Πάνω από ένα μήνα μετά τα πρώτα δημοσιεύματα και φημολογίες περί σπουδαίου αρχαιολογικού ευρήματος στην περιοχή της αρχαίας Αμφίπολης, το ενδιαφέρον των μέσων ενημέρωσης, ηλεκτρονικών και έντυπων, παραμένει αμείωτο. Χωρίς ακόμη να έχουν ολοκληρωθεί οι αρχαιολογικές έρευνες, οι ειδικοί κάνουν λόγο για σημαντική ανακάλυψη, σύμφωνα με τις μέχρι τώρα ενδείξεις. Από την άλλη, δημοσιογράφοι και κάθε είδους δημοσιογράφοντες του διαδικτύου οργιάζουν με τις εικασίες τους σχετικά με τον κάτοχο του μεγαλοπρεπούς ταφικού μνημείου και είναι να αμφιβάλει κανείς αν τελικά έτσι οι ειδικοί επιστήμονες είναι σε θέση να κάνουν σωστά τη δουλειά τους, και δικαιολογημένα από αυτή την άποψη αντιδρούν (δες εδώ). Και αυτό, φυσικά, που υποψιάζει και τον πιο ανυποψίαστο είναι η σπουδή με την οποία επιδίδεται η κυβέρνηση Σαμαρά στην επικοινωνιακή διαχείριση του θέματος. Την ώρα που συνεχίζουν να περνούν από τη Βουλή εξοντωτικά φορολογικά μέτρα, π.χ. ο ΕΝΦΙΑ, βασικό μέλημα της κυβέρνησης είναι η αδιάλειπτη ενημέρωση των πολιτών σε σχέση με την πορεία των ανασκαφών, από ειδικά μάλιστα διορισμένη γνωστή δημοσιογράφο ως υπεύθυνη επικοινωνίας του υπουργείου!

Και το όλο θέμα αφορμή για να αναρωτηθεί κανείς για το πώς οραματίζονται οι σύγχρονοι άρχοντες τη χώρα-μέλος της Ε.Ε. και το πώς χαράζονται πολιτικές στην κατεύθυνση αυτή. Είναι δυνατόν να επιζητείται η αλλαγή της εικόνας της μέσα από φτηνιάρικα παιχνίδια εντυπώσεων, με όρους Marketing; Η απελευθέρωση των υπόδουλων και η ίδρυση του νεότερου ελληνικού κράτους ευνοήθηκε σε μεγάλο βαθμό, ως γνωστόν, από την ιδιαίτερη συμπάθεια των τότε Μεγάλων Δυνάμεων για την Αρχαία Ελλάδα. Σχεδόν δυο αιώνες μετά φαντάζει, ωστόσο, αδιανόητο και ντροπιαστικό οι σύγχρονοι Έλληνες να προσπαθούν να καρπώνονται από τους ένδοξους προγόνους τους και μόνο.

Φυσικά δεν εννοώ ότι είναι κατακριτέα η σωστή διαχείριση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Αντιθέτως, ευπρόσδεκτη θα ήταν σήμερα μια εφαρμογή όσο το δυνατόν πιο μοντέρνας λειτουργίας και οργάνωσης των ελληνικών μουσείων στο πλαίσιο ενός νέου διεθνούς παραδείγματος στον τομέα. Πρωτοπορία στον τρόπο λειτουργίας των ελληνικών μουσείων, που δίχως αμφιβολία τόσα έχουν να εκθέσουν, ώστε να αποτελέσουν τους νέους τόπους συναντήσεως και συναναστροφής μας, τόπους της ανεπιτήδευτης «διά βίου καλλιέργειάς» μας και τελικά καύχημα της ρημαγμένης ελληνικής κοινωνίας, όπως προτείνει ο Γιανναράς.

Δυστυχώς, όμως, όχι μόνο δεν εκσυγχρονίζονται, αλλά ρεπορτάζ της «Καθημερινής» φέρνει στο φως αστείες ιστορίες παρακμής στον τρόπο λειτουργίας των υφιστάμενων δομών αρχαιολογικών μουσείων, όπως π.χ. των πωλητηρίων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του αρχαιολογικού χώρου του Ακρωτηρίου Σαντορίνης. «Πόσα είναι τα έσοδα που χάνει το κράτος από το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι δεν διαθέτει ένα εύρυθμο και λειτουργικό πλαίσιο για τα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους, κάτι που αγγίζει τρεις διαφορετικούς τομείς: τις προσφερόμενες υπηρεσίες και προϊόντα στα πωλητήρια και τα εστιατόρια/αναψυκτήρια, τα τέλη φωτογράφισης - κινηματογράφησης και γενικότερης ναύλωσης ενός χώρου αρχαιολογικού ενδιαφέροντος από ιδιώτες και, τέλος, τη δημιουργία πολιτιστικών προϊόντων τεχνολογικής αιχμής, όπως λ.χ. οι εφαρμογές για κινητό τηλέφωνο», πόσα;

Σκίτσο του Ηλία Μακρή

Μυθιστορηματικοί και πραγματικοί ήρωες στο μεσανατολικό δράμα

 

 «Το κορίτσι με το κόκκινο μπαλόνι», stencil του Banksy

«Ο τρίτος κατά σειρά πόλεμος στη Γάζα εδώ και έξι χρόνια μοιάζει να τέλειωσε, αφού η εύθραυστη εκεχειρία εφαρμόζεται προς το παρόν. Σε μια σύρραξη ωστόσο με σχεδόν 2.200 νεκρούς, δύσκολα μπορεί κανείς να μιλήσει για νικητές και ηττημένους. Άλλωστε, τόσο το Ισραήλ όσο και η Χαμάς ισχυρίζονται ότι εξασφάλισαν το πάνω χέρι στη συμφωνία που συνήψαν. Οι αμφισβητούμενες κατακτήσεις τους όμως είχαν βαρύ τίμημα, ειδικά για τους επί μακρόν δοκιμαζόμενους Παλαιστίνιους της Γάζας. Κατά μια έννοια το Ισραήλ πήρε αυτά που ήθελε: η Χαμάς σταμάτησε να ρίχνει ρουκέτες με αντάλλαγμα κάποιες αόριστες υποσχέσεις και μελλοντικές συνομιλίες. Κι η Χαμάς όμως πανηγυρίζει για τις επιτυχίες της, επειδή επιβίωσε της ισραηλινής υπεροπλίας. Αποδυναμωμένη λίγους μήνες νωρίτερα, πλέον προβάλλει ως σημαντικός παίκτης στην παλαιστινιακή πολιτική σκηνή, ενώ τα δεινά του παλαιστινιακού λαού στη Γάζα είναι και πάλι στο προσκήνιο της διεθνούς επικαιρότητας».

Το παραπάνω αποτελεί απόσπασμα από την πρόσφατη είδηση της εκεχειρίας όπως τη μετέδωσε το Reuters. Δύσκολα κανείς κατανοεί τις διαστάσεις του μεσανατολικού ζητήματος και ακόμη πιο δύσκολα μπορεί να πάρει σαφή θέση, παρά τις πολλές πράξεις αυτού του τραγικού έργου. Πόσω μάλλον στην περίπτωσή μου δεδομένου του περιορισμένου της ιστορικής μνήμης που μου επιτρέπει η ηλικία μου. 

Οι εικόνες, όμως, από τη πρόσφατη πολύνεκρη σύρραξη σοκάρουν, ακόμη και όποιον θα επιθυμούσε να μείνει αποστασιοποιημένος. Η ευκολία μετάδοσής τους σήμερα από πολλαπλά μέσα δικτύωσης δεν αφήνει ίσως πολλά περιθώρια αποστασιοποίησης. Και ανάμεσα σε αυτόν τον πληθωρισμό σχετικών ειδήσεων και εικόνων, για καλή μου τύχη, ήρθε ο Κώστας Γιαννακίδης με την ακόλουθη πρότασή του να με βοηθήσει:

«Ο Κροκ είναι ένας Ισραηλίτης που επέζησε από τρεις επιθέσεις Παλαιστινίων μέσα στην ίδια εβδομάδα. Μία βόμβα στο Τελ Αβίβ, μία στην Ιερουσαλήμ και για τη μέση τυφλά πυρά από ελεύθερους σκοπευτές προς λεωφορείο. Ο Κροκ έγινε σύμβολο για τους Εβραίους και στόχος για τους Άραβες. Στην πραγματικότητα έγινε ένα ράκος. Και όταν βρίσκει την ευκαιρία ψιθυρίζει: "μα είμαστε εμείς που έχουμε στείλει τον στρατό στα εδάφη τους, είναι οι φαντάροι μας που μπαίνουν στα σπίτια τους και καταστρέφουν τα πάντα". Δεν τον ακούει κανείς. Τελικά εκεί όλοι έχουν ένα δίκιο για να πυροβολήσουν τον άλλον. Ο Κροκ δεν είναι, φυσικά, πραγματικό πρόσωπο. Αλλά θα μπορούσε να είναι. Ο Κροκ είναι ήρωας μυθιστορήματος. Croc Attack, του Assaf Gavron. Ο συγγραφέας είναι Εβραίος. Όσα ρεπορτάζ και αν διαβάσετε, όσες αναλύσεις, στρατευμένες ή μη, τίποτα δεν θα σας δώσει καλύτερη εικόνα από την αφήγηση του Gavron. Και είναι μία αφήγηση που εκτιμάς περισσότερο καθώς ο συγγραφέας παίρνει αποστάσεις από το έθνος και την κυβέρνησή του. Ο Gavron αποδίδει τη βασική μομφή στον ισχυρό, σε αυτόν που έχει τα όπλα και το χρήμα, στην κυβέρνηση του Ισραήλ. Όμως αντιμετωπίζει τους ανθρώπους με την ίδια επιείκεια ή αυστηρότητα - όπως το βλέπει ο καθένας. Όπως οι επιθέσεις αυτοκτονίας θεωρούνται αντανακλαστική αντίδραση, έτσι και η αγριότητα του στρατιώτη δικαιολογείται στο πλαίσιο των αντιποίνων. Άλλο η καθημερινότητα των ανθρώπων και άλλο η ηθική της ιστορίας. Σας συστήνω να διαβάσετε το Croc Attack για να προσλάβετε τις εικόνες που, συνήθως, περιγράφονται μέσα από δραματικές καταγγελίες ή στείρους αριθμούς».

Το Croc Attack ήταν ομολογουμένως διαφωτιστικό ως προς την επικρατούσα κατάσταση και κυρίως την καθημερινότητα των ανθρώπων εκεί, τόσο από τη μία όσο κι από την άλλη πλευρά. Ταλαντεύοντάς με ανάμεσα σε δύο διαφορετικούς κόσμους, ο συγγραφέας μου έμαθε να μη βιαστώ να κρίνω τους μυθιστορηματικούς ήρωές του. Ήρωες που ίσως δεν απέχουν και πολύ από την πραγματικότητα και των οποίων η εύθραυστη φύση ξεχώρισε παρά τις σκληρές συνθήκες που τους επιβάλλονται. Και κάπως έτσι, την επόμενη φορά που έπεσα πάνω σε κάποια σχετική είδηση, σίγουρα την είδα με άλλο μάτι! Προτείνω ανεπιφύλακτα με τη σειρά μου να το διαβάσετε.