Το Μαγικό Βουνό εν πτήσει για τα πάτρια

Να, λοιπόν, που η μεγάλη στιγμή της ολοκλήρωσης αυτού του αριστουργηματικού ογκόλιθου ήρθε εν πτήσει για τα πάτρια εδάφη! Αυτά που τόσο μας λείψανε κι εκεί όπου ανυπομονούμε να δούμε και να αγκαλιάσουμε επιτέλους την οικογένεια, τους φίλους, αγαπημένα πρόσωπα. Εκεί όπου δε βλέπουμε την ώρα να βουτήξουμε στα νερά της θάλασσας και να γευτούμε την αλμύρα. Νερά που βρέχουν κι άλλες ακτές όχι πολύ μακριά. Έτσι που ένα βουλωμένο γράμμα θα μπορούσε άνετα να φτάσει σε όσους βρίσκονται εκεί. Και που σίγουρα δεν παραθερίζουν όπως θα έχουμε την τύχη να κάνουμε εμείς. Εκεί όπου αποτελεί την επί Γης κόλαση και ούτε να το φανταστούμε καν δεν μπορούμε. 

 

"Θα ξεφυτρώσει άραγε και από αυτή την παγκόσμια γιορτή του θανάτου, μέσα από την άγρια πυρκαγιά που πυρπολεί τον βροχερό βραδινό ουρανό τριγύρω, κάποτε η αγάπη;"* - ίσως να ήταν το διαχρονικά επίμονο ερώτημα στο γράμμα, δανεισμένο από τις αράδες του Thomas Mann με τις οποίες επιλέγει να κλείσει το εμβληματικό του έργο "Το Μαγικό Βουνό".

 

Τι αξία έχουν άραγε τα λόγια, ακόμη κι αυτά τα τόσο καλοφτιαγμένα, μπροστά στο ανθρώπινο δράμα; Μπορούν να παρηγορήσουν, να ανακουφίσουν ή να δικαιώσουν τον πληγωμένο, τον πεινασμένο, τον καταδιωγμένο; Κι αν όχι, πώς να του συμπαρασταθείς έμπρακτα εξ αποστάσεως; Εχθές ενώ κάποιοι επέλεξαν το μπάσκετ με την εθνική ομάδα της χώρας που θέλει να πατάξει υποτίθεται την τρομοκρατία με περισσότερή τρομοκρατία και πόνο, κάποιοι άλλοι επέλεξαν παρά τον καύσωνα να βγούνε και να διαμαρτυρηθούν ηχηρά ενάντια σε αυτό το έγκλημα. Μάταια θα πει κάποιος. Ίσως. Σίγουρα όμως θα έχουν κάτι να αντιτάξουν όταν αύριο-μεθαύριο κληθούν να λογοδοτήσουν ενώπιον των παιδιών τους για το πού πήγε η ανθρωπιά τους μπροστά σε αυτό το έγκλημα.
 

*από την επετειακή συλλεκτική έκδοση Μεταίχμιο σε μετάφραση Θόδωρου Παρασκευοπούλου

 

 

-----------------------------------------------------

Όπως αναρτήθηκε το κείμενο την 11η Αυγούστου στον προσωπικό μου λογαριασμό Facebook.

Τεχνητή νοημοσύνη κι ανθρώπινη εξηλιθίωση

Πώς μπορείς να πείσεις ένα παιδί ότι είναι για το καλό του να μελετάει και να εξασκείται στο σχολείο; Ποιο επιχείρημα μπορεί να υπερνικήσει το καλώς ελκυστικότερο παιχνίδι; Ή πώς να το κινητοποιήσεις να κοπιάσει για την εκμάθηση ενός μουσικού οργάνου, μιας ξένης γλώσσας ή την εξάσκηση σε ένα άθλημα;

Αδυνατώ να σκαρφιστώ άλλο πειστικό επιχείρημα από το να διδάσκεται με τρόπο παιχνιδιάρικο. Ή να το εμπνεύσεις μέσα από επιτυχημένα πρότυπα. Κι αν δεν πρόκειται για πειστεί έτσι, τότε δε μένει παρά να ακολουθήσει τη συμβουλή του γονέα ή κηδεμόνα που δίνεται με γνώμονα το καλύτερο δυνατό για το μέλλον του. Όσο κι αν αυτός ο τρόπος δεν ικανοποιεί μάλλον ούτε τη μια ούτε την άλλη πλευρά... Η άνιση πίεση σίγουρα δεν ωφελεί και στο τέλος, όπως πάντα, ο καθένας θα πάρει αυτό που του αξίζει.

Είναι τα σημερινά παιδιά μήπως πολύ καλομαθημένα; Γεγονός είναι ότι μεγαλώνουμε τα μέλη της αυριανής κοινωνίας, τουλάχιστον στη Δύση όπου επικρατούν κατά κόρον ειρηνικές συνθήκες διαβίωσης και πληθώρας αγαθών, έτσι που τους είναι συνήθως ξένο να μοχθήσουν, να κοπιάσουν, να κουραστούν για κάποιο στόχο. Μόνιμη επωδός της εποχής μοιάζει να είναι: «Μη ζοριστεί το παιδί!» Όταν δε ο δάσκαλος στο σχολείο, ο κατ΄ εξοχήν παιδαγωγός, εκφράσει κάτι εναντίον των επιδόσεων του παιδιού ή το κρίνει σχετικά, τότε οι μοντέρνες μέθοδοι μιλούν για διδακτική ανεπάρκεια και αναζητούν προς αυτή την κατεύθυνση τις ευθύνες για αυτό το θράσος από μέρος του δασκάλου!

Φταίνε άραγε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπου έχουμε εθιστεί στην ταχύτητα και την ευκολία; Όπου εντέχνως αποκρύπτεται τι κόποι απαιτούνται για την απόκτηση των όποιων αγαθών, κατά το ρητό που μαθαίναμε εμείς κάποτε στο σχολείο; Τα τεχνολογικά μέσα που έχουμε στη διάθεσή μας σίγουρα έχουν κάνει τη ζωή μας πιο εύκολη, αλλά σε τι αντανακλαστικά εθίζονται οι νέοι άνθρωποι όταν μαθαίνουν να έχουν ό,τι θέλουν με το πάτημα ενός κουμπιού;

Κανείς δε λέει να απαρνηθούμε τις ανέσεις της εποχής μας και να γυρίσουμε στις σπηλιές, αλλά όταν σου είναι τόσο ξένο το γεγονός ότι πολλές φορές σε αυτή τη ζωή τα πράγματα δε δουλεύουν έτσι αυτόματα παρά χρειάζεται προσπάθεια κι επιμονή, δε θα πελαγώσεις με την πρώτη; Δεν πρόκειται κατ΄ αναλογία με τη εξάσκηση του σώματος που αν λείπει, το τελευταίο ατονεί και οι μύες χαλαρώνουν, ανέτοιμοι να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις αν χρειαστεί;

Αυτή ακριβώς η μεταφορά με βοηθά να μεταβώ στον επόμενο συλλογισμό μου σε σχέση με το ότι όλα αυτά φαίνεται σήμερα να αποκτούν μια ακόμη πιο ενδιαφέρουσα διάσταση την εποχή της τεχνητής νοημοσύνης. Γνώστης και χρήστης ο ίδιος αυτών των τεχνολογιών, εντυπωσιάζομαι ωστόσο πολύ συχνά τελευταία ανακαλύπτοντας κάθε φορά τι είναι σε θέση να καταφέρουν.

Αφήνοντας προς το παρόν απ΄ έξω το θέμα της πρόσβασης και των διακρίσεων, μπορεί κανείς σήμερα κυριολεκτικά με το πάτημα ενός κουμπιού να παράγει κείμενο, εικόνες, ακόμη και κώδικα μηχανής, αποτελέσματα τα οποία θα απαιτούσαν πολύ χρόνο και ενέργεια διαφορετικά. Το καίριο ερώτημα που τίθεται όμως είναι αν έχοντας μάθει πλέον μόνο έτσι, θα είναι σε θέση ο χρήστης να γίνει παραγωγικός αυτόνομα, ή ακόμη καλύτερα, να κρίνει ουσιαστικά τα παραγόμενα;

Πρόκειται για τη λεγόμενη «ειρωνεία της αυτοματοποίησης», όπως αποκαλείται από τους ειδικούς (δες εδώ), κατά την οποία αυτοματοποιώντας εργασίες ρουτίνας κι αφήνοντας μόνο το χειρισμό των εξαιρετικών περιπτώσεων στον άνθρωπο, του στερείς ουσιαστικά τη δυνατότητα να εξασκεί την κριτική του ικανότητα και να την ενδυναμώνει. Και κάπως έτσι, καταλήγουμε σε όσα λέγαμε πριν ότι μας καθιστούν ατροφικούς και απροετοίμαστους στην αντιμετώπιση των εξαιρέσεων που είναι βέβαιο ότι θα προκύψουν!

Το podcast της ARD που μου έδωσε αρχικά τροφή για σκέψη είχε τον τίτλο: "Macht KI uns dümmer?" (Μας κάνει η τεχνητή νοημοσύνη πιο χαζούς;). Σε αντίθεση με την προκλητικότητα του τίτλου, όλα δείχνουν ότι η τεχνολογία αυτή δύναται να ενισχύσει τις δυνατότητές μας ως ανθρώπων και κάθε άλλο παρά τεχνοφοβικός είμαι. Αυτό που σαφώς κάνει τη διαφορά είναι πώς γίνεται χρήση της. Κι αν κάτι οφείλουμε σήμερα να διδάξουμε στα παιδιά μας είναι αυτήν ακριβώς την κριτική χρήση.

Η πρόκληση έγκειται στο γεγονός ότι οι τεχνολογικές αυτές αλλαγές φαίνεται να συμβαίνουν με πολύ πιο γοργούς ρυθμούς απ΄ όσο μπορούμε να διαχειριστούμε ως κοινωνία. Μένει να φανεί αν τα ανακλαστικά ευκολίας είναι πιο ισχυρά από αυτά που μπορούν να υποσχεθούν περισσότερη αυτονομία, ελευθερία, δημοκρατία ή ό,τι άλλο προϋποθέτει κριτική ικανότητα.

Η εικόνα του παιδιού πάντως που για να λύσει τις σχολικές ασκήσεις του απευθύνεται στο ChatGPT χωρίς κανέναν έλεγχο, όπως περιγράφεται εδώ, καθε άλλο παρά καθησυχαστική είναι. Το νου σας, γονείς!

ΥΓ: πολύ ενδιαφέρουσα ανάρτηση σχετικά και εν γένει πολύ ενδιαφέρον blog: https://markokovic.substack.com/p/die-ai-verdummung

Ψάχνοντας οξυγόνο

"Ὁ ἱερωμένος αὐτός, πού ὕστερα ἀπό πορεία 43 χρόνων σε διάφορα μονοπάτια τῆς οἰκουμένης ἔχει τήν τιμή νά ἀπευθύνεται αὐτή τήν ὥρα σ' ἐσᾶς, ἀγαπητοί μου, θέλει μέ ὅλη του τήν ψυχή νά εὐχηθεῖ: Ἡ συνέχεια τῆς ζωῆς ὅλων σας νά εἶναι μιά συνεχής ἀνάβαση, ἀπό τήν ἁπλή πληροφόρηση στή συστηματική γνώση· ἀπό τή γνώση στή σοφία «τήν ἄνωθεν κατερχόμενη». Μιά ἀδιάκοπη ἀνάβαση ἀπό τήν ἰδιοτέλεια στήν ἀληθινή ἐλευθερία. Ἀπό ἀνεύθυνες ἐρωτοτροπίες, στόν γνήσιο καί εὐλογημένο ἀπό τόν Θεό ἔρωτα, καί κυρίως στήν οὐσιαστική βίωση τῆς χριστιανικῆς ἀγάπης. Ἕνα τελικό ἅλμα, ἀπό τή μηχανική συμμετοχή σε παραδοσιακές τελετές ἤ ἀπό μιά φαρισαϊκοῦ τύπου θρησκευτικότητα, πρός τή ζωντανή πίστη στόν Θεό, ὅπου τό Ἅγιο Πνεῦμα δεσπόζει καί σφραγίζει τή ζωή μας μέ τό φῶς, τίς ἐνέργειες, τή δύναμή Του. Μιά πίστη ἡ ὁποία ἀνοίγει τήν ὕπαρξή μας στό ἄπειρο, μέ συντροφιά τήν παρουσία Αὐτοῦ πού εἶναι Ἀγάπη."

Αυτά τα μεστά πνευματικότητας λόγια ανήκουν στον προσφάτως εκλιπόντα αρχιεπίσκοπο Τιράνων και πάσης Αλβανίας, Αναστάσιο. Αποτελούν κομμάτι εμπνευσμένης ομιλίας του πατέρα στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας μια εικοσαετία πριν, απευθυνόμενος σε νέους και νέες εκεί τελειόφοιτους. 

Με αυτά τα λόγια θα μπορούσε να είχε απευθυνθεί και στους νέους και νέες που στις 28 Φεβρουαρίου 2023 επιβαίνοντες στην ταχεία με προορισμό τη Θεσσαλονίκη έχασαν τη ζωή τους στα Τέμπη της Θεσσαλίας. 

Σήμερα σχεδόν δυο χρόνια μετά, δικαιοσύνη δεν έχει αποδοθεί ακόμη κι εμείς εμβρόντητοι καλούμαστε να γινόμαστε μάρτυρες της απίστευτης προσπάθειας συγκάλυψης αυτού του εγκλήματος. Δεν είναι, λοιπόν, να απορεί κανείς που ευσυνείδητοι Έλληνες πολίτες ανά την Επικράτεια και εκτός αυτής διαμαρτύρονται μαζικά και πέρα οποιασδήποτε κομματικής καπηλείας ενάντια σε αυτή την εξοργιστική αδιαφάνεια κι ατιμωρησία.

Το παρών δόθηκε κι εδώ στο Μόναχο το παγωμένο κυριακάτικο πρωινό της 26ης Ιανουαρίου. Του πρώτου μήνα μιας νέας χρονιάς που με βρήκε να κρατώ στα χέρια μου ένα διαφωτιστικό του μεσανατολικού δράματος βιβλίο. Στο έργο του «Μια μέρα της ζωής του Άμπεντ Σαλάμα, Ανατομία μιας τραγωδίας στην Ιερουσαλήμ», ο Thrall Nathan δεν ωραιοποίησε σκληρές καταστάσεις παρά άφησε να διαφανεί ατόφιο το αίσθημα της αδικίας για αυτές και ως συνέπεια γεγονότων πέρα από τις ανθρώπινες δυνάμεις. Γεγονότα όπως ο χαμός ενός παιδιού που ο πόνος του για το γονέα θα πρέπει να είναι ανείπωτος.

Και κάπως έτσι θα βιώθηκε και θα βιώνεται για τους γονείς και οικείους όλων των αδικοχαμένων των Τεμπών. Κι όλο αυτό πόσω μάλλον δεδομένου του συντονισμένου κυβερνητικού και κρατικού εμπαιγμού και της παντελούς έλλειψης δικαιοσύνης.

Προχθές μπαίνοντας στο κλιμακοστάσιο της πολυκατοικίας μου συνάντησα τυχαία τη γλυκιά ηλικιωμένη κυρία του πάνω ορόφου που με καταπονημένη όψη μου εξομολογήθηκε ότι έχει ξεκινήσει χημειοθεραπεία για την αντιμετώπιση της επάρατης νόσου που της έλαχε. Μου είπε κι άλλα. Όπως ότι, εντάξει, κάποτε όλοι θα φύγουμε από τούτο το μάταιο κόσμο. Κι ήταν απίστευτο με τι θάρρος τα εξέφραζε αυτά και τι αξιοπρέπεια μπορούσε να διακρίνει κανείς σε αυτή τη γυναίκα!

Ομολογώ ότι από τότε δεν έπαψα να την σκέφτομαι. Να σκέφτομαι το ανθρώπινο δράμα. Που πόσο μικρότερα φαντάζουν τα καθημερινά άγχη μπροστά του, αλλά και πόσο λάμπουν όλα τα μικρά που αξιωνόμαστε να ζήσουμε!

Και λέγοντας για δράμα, δεν μπορώ παρά να κλείσω θυμούμενος γλυκά τα λογάκια του θεατρικού τα οποία με κόπο κλήθηκε να μάθει ο γιος μου εν όψει της Παγκόσμιας Ημέρας Ελληνικής Γλώσσας που γιορτάστηκε στα Τμήματα Ελληνικής Γλώσσας. Λογάκια μεν αλλά με λέξεις ογκόλιθους για τα επιτεύγματα που άλλωστε έπρεπε να σηματοδοτήσουν στα μακρύ ταξίδι της ελληνικής γλώσσας, όπως εμπνεύστηκε η ταλαντούχα δασκάλα του:

«Στα θέατρα της αρχαίας Ελλάδας, οι λέξεις έγιναν δράμα και τραγωδία. Μίλησαν για ήρωες, θεούς κι ανθρώπινα πάθη. Ακόμη και σήμερα, τα έργα μας ζωντανεύουν στις σκηνές όλου του κόσμου». 

Πάμε, αγόρι μου, άλλη μία!