Να πώς θα μπορούσε να μοιάζει ένα σύντομο κείμενο εδώ για τις ανησυχίες μου σχετικά με την Τεχνητή Νοημοσύνη που μια εφαρμογή της τελευταίας έχει εγείρει εδώ και λίγο καιρό. Και μπορεί μεν, ελλείψει αρκούντως μεγάλης ποσότητας δεδομένων για την «εκπαίδευσή» της, οι αποκρίσεις της στην ελληνική γλώσσα να μην είναι ακόμη πειστικές, αλλά το αντίστοιχο αγγλικό κείμενο παραπάνω, στα δικά μου τουλάχιστον μάτια, μοιάζει αρκετά καλογραμμένο κι έτσι που θίγει μάλιστα πολλές πτυχές του θέματος. Κι αυτή είναι μόνο η αρχή, καθώς θα ακολουθήσουν σταδιακά βελτιωμένες εκδόσεις.
Ο λόγος για το ChatGPT, την πασίγνωστη πλέον, ανοιχτή εφαρμογή bot (δηλαδή ηλεκτρονικού προγράμματος σχεδιασμένου να ανταποκρίνεται στις εισόδους του χρήστη υπό μορφή κειμένου) που η εταιρεία OpenAI λάνσαρε τον περασμένο Νοέμβριο ταράζοντας τα νερά για το μέλλον της ανθρωπότητας υπό το φάσμα της Τεχνητής Νοημοσύνης. Μιας τεχνολογίας που ενώ δεν είναι εντελώς καινούργια, τα επιτεύγματά της την τελευταία δεκαετία, ειδικά με τη χρήση τεχνητών νευρωνικών δικτύων, είναι πραγματικά εντυπωσιακά.
Αρκεί να αναφέρω ότι το 2016 το λογισμικό AlphaGo της Google κατατρόπωσε τον Κορεάτη παγκόσμιο πρωταθλητή επί δεκαοχτώ φορές στο επιτραπέζιο παιχνίδι Go, σημείο αναφοράς στην πολυπλοκότητα το οποίο επιπλέον απαιτεί στρατηγική σκέψη και διαίσθηση, ικανότητες όχι και τόσο αυτονόητες για έναν υπολογιστή. Να μην πω για το περίφημο τεστ Turing που φαίνεται να μπορούν πλέον να περάσουν επιτυχώς οι «έξυπνες» μηχανές.
Σηματοδοτώντας ένα νέο κατά την άποψή μου ορόσημο, η εν λόγω εφαρμογή θέτει νέες προκλήσεις στη σύνταξη του γραπτού λόγου, μιας κατ΄ εξοχήν έκφρασης της ιδιαιτερότητας του εκάστοτε ανθρώπου. Με τους ειδικούς να κρούουν τον κώδωνα κινδύνου ως προς την αποτελεσματικότητα των σημερινών εκπαιδευτικών συστημάτων.
Στην κούρσα αυτή, είναι άραγε πλέον μάταια η καλλιέργεια των γλωσσικών ικανοτήτων και της κριτικής σκέψης, αναγκαίων προϋποθέσεων για την άρθρωση ουσιαστικού λόγου; 'Η μήπως σήμερα καθίσταται ακόμη περισσότερο επιτακτική η καλλιέργεια αυτού του είδους των δεξιοτήτων, ούτως ώστε ο άνθρωπος ως δημιουργός ο ίδιος αυτής της τεχνολογικής προόδου να είναι σε θέση να κρίνει χωρίς φόβο και πάθος πώς αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί προς όφελός του; Μεταθέτοντας το παραπλανητικό δίπολο ανθρώπου-μηχανής στο πεδίο συλλογικής ωφέλειας έναντι ολιγαρχιών πρόθυμων να έχουν αποκλειστικότητα στη χρήση τέτοιας τεχνολογίας.
Αν και στην παραπάνω απόκριση αναπαράγεται η ανάγκη κοινωνικής δικαιοσύνης, αμφιβάλλω αν μπορούμε να πάρουμε απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα έτσι απλά από μια «έξυπνη» μηχανή!
Όπως εύστοχα επισημαίνει ο Harari, το καλύτερο εφόδιο των παιδιών μας εν όψει αυτών των προκλήσεων δεν μπορεί παρά να είναι να τους εμφυσήσουμε «το στοιχείο να χτίζουν την ταυτότητά τους και την προσωπικότητά τους με τέτοιο τρόπο ώστε να υποδέχονται παρά να αντιστέκονται στις μελλοντικές αλλαγές». Άλλωστε, κατά τους ειδικούς της επιστήμης της Βιολογίας, η προσαρμοστικότητα έχει αποτελέσει το πιο αποφασιστικό χαρακτηριστικό στην εξέλιξη των ειδών, με όσα το έχουν οξυμένο εν τέλει να επιβιώνουν.
Κι επειδή πολλά από αυτά τα είδη κι ειδικά το homo sapiens χαρακτηρίζει κι η ανάγκη κοινωνικότητας, σε αυτό το τοπίο αξίζει να επανεξεταστεί η αξία των κοινωνικών σχέσεων. Σε μια πολύχρονη μελέτη ομάδας ερευνητών του Χάρβαρντ για το τι κάνει τους ανθρώπους ευτυχισμένους, το συμπέρασμα ως προς το «κλειδί» της ευτυχίας ήταν οι καλές διαπροσωπικές σχέσεις. Η τάση που διαφάνηκε ήταν ότι όσο πιο στενό ήταν το πλέγμα των διαπροσωπικών σχέσεων που διατηρούσαν οι συμμετέχοντες, τόσο πιο συχνά ήταν τα θετικά συναισθήματα που νιώθανε.
Για να είμαι ειλικρινής, προσωπικά δεν εκπλήσσομαι καθόλου! Η πρόσφατη εμπειρία της πανδημίας κατέστησε αν μη τι άλλο σαφές πόσο ζωτικής σημασίας είναι η κοινωνικότητα. Μιλώντας όμως για Τεχνητή Νοημοσύνη, δεν μπορώ να παραλείψω να αναφερθώ στους αλγόριθμους των κοινωνικών δικτύων κι ακόμη πιο συγκεκριμένα των ποικίλων εφαρμογών dating στις μέρες μας. Πρόκειται για κοινό μυστικό ότι η αναζήτηση συντροφικότητας στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις δε γίνεται παρά με τη χρήση ως επί το πλείστον τέτοιου είδους μέσων. Πράγμα από μόνο του διόλου κακό όταν οι ρυθμοί της καθημερινότητας δεν αφήνουν πολλά περιθώρια. Εξάλλου μου είναι γνωστές πολλές επιτυχημένες γνωριμίες μέσω αυτής της οδού.
Πολλές δεκαετίες, στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες τουλάχιστον, αφότου η αναζήτηση συντρόφου έπαψε κατά κόρον να είναι υπόθεση απόφασης των γονέων, ενός ποιμένα ή οποιασδήποτε άλλης αυθεντίας, παρά προσωπική επιλογή με βάση τα συναισθήματα, αναρωτιέμαι απλά αν είναι διαφανή στους χρήστες τα κριτήρια με τα οποία αυτές οι εφαρμογές τους προτείνουν ταιριαστούς συντρόφους. Και λέγοντας για τέτοιους, μήπως είναι τελικά ανώφελη η συνεχής αναζήτηση του απόλυτα ταιριαστού συντρόφου σε μια ευρεία «αγορά» επιλογών εύκολα προσφερόμενων στην οθόνη του κινητού τους;
Θα κλείσω λέγοντας ότι θυμάμαι ακόμη πολύ έντονα πόσο στο πλαίσιο αυτό έμεινα προβληματισμένος βλέποντας την ταινία «Δικός της» (Her, 2013), όπου ένα προηγμένης τεχνολογίας λειτουργικό σύστημα καταφέρνει να «διαβάσει» τόσο καλά τον πρωταγωνιστή ώστε να γίνει το τέλειο άλλο μισό του με ό,τι συνεπάγεται αυτό σταδιακά για την πραγματική του ζωή. Είμαστε άραγε σε αυτό το κατώφλι;
