"Στα δημοψηφίσματα, ο μέσος ψηφοφόρος εκφράζεται όχι τόσο πολύ πάνω στο ερώτημα που του τίθεται, αλλά πάνω στο εάν είναι ικανοποιημένος ή όχι από τη ζωή που έχει. [...] Ο Κάμερον έκανε το κλασικό λάθος που κάνουν οι περισσότεροι πολιτικοί, όταν είναι σε δεινή θέση και βλέπουν τους αντιπάλους τους να προελαύνουν. Πήγε και έπαιξε στο γήπεδό τους. Ασπάστηκε τον λαϊκισμό και δέχθηκε να υιοθετήσει την ατζέντα των άκρων. Αναμετρήθηκε με τον Φάρατζ και τον Τζόνσον στα σημεία που οι άλλοι είναι «μανούλες». Προσπάθησε να μιλήσει για πατριωτισμό και περηφάνια την ώρα που οι άλλοι αποθέωναν τον εθνικισμό και την ψευτοαξιοπρέπεια. Καμία ελπίδα".1
"Οι εναλλαγές στα χρηματιστήρια, στις δημοσκοπήσεις και τα γραφεία στοιχημάτων, μπροστά σε ένα φαινόμενο όπως το πιθανό Brexit, μάλλον απέδειξαν, πόσο συνυφασμένα με τον τυχοδιωκτισμό και με την στοιχηματική λειτουργία της λεγόμενης αγοράς είναι όλα αυτά που εμφανίζονται ως Οικονομία. [...] To σημαντικό όμως με το Brexit, δεν επέρχεται στην Οικονομία. Η αποχώρηση μιας ισχυρής χώρας από την Ε.Ε. κλονίζει το πολιτικό οικοδόμημα της ίδιας της Ευρώπης. Και το πρόβλημα δεν είναι μόνο το ντόμινο των εξελίξεων που αφορούν σε αιτήματα για δημοψηφίσματα παντού. Ούτε το αν οι φορείς αυτών των αιτημάτων είναι ακροδεξιοί ευρωσκεπτικιστές και λαϊκιστές. Αν μια Ευρωπαική Ένωση, δεν μπορεί με τις δομές και τη λειτουργία της, να είναι πιο ελκυστική από μια χούφτα ακραίων ή γραφικών, τότε έχει αποτύχει έτσι κι αλλιώς".2
"Οι εναλλαγές στα χρηματιστήρια, στις δημοσκοπήσεις και τα γραφεία στοιχημάτων, μπροστά σε ένα φαινόμενο όπως το πιθανό Brexit, μάλλον απέδειξαν, πόσο συνυφασμένα με τον τυχοδιωκτισμό και με την στοιχηματική λειτουργία της λεγόμενης αγοράς είναι όλα αυτά που εμφανίζονται ως Οικονομία. [...] To σημαντικό όμως με το Brexit, δεν επέρχεται στην Οικονομία. Η αποχώρηση μιας ισχυρής χώρας από την Ε.Ε. κλονίζει το πολιτικό οικοδόμημα της ίδιας της Ευρώπης. Και το πρόβλημα δεν είναι μόνο το ντόμινο των εξελίξεων που αφορούν σε αιτήματα για δημοψηφίσματα παντού. Ούτε το αν οι φορείς αυτών των αιτημάτων είναι ακροδεξιοί ευρωσκεπτικιστές και λαϊκιστές. Αν μια Ευρωπαική Ένωση, δεν μπορεί με τις δομές και τη λειτουργία της, να είναι πιο ελκυστική από μια χούφτα ακραίων ή γραφικών, τότε έχει αποτύχει έτσι κι αλλιώς".2
"Δημοκρατία δεν είναι να ρωτάς τον πολίτη για τα πάντα. Διότι είναι πολύ πιθανόν να μην ξέρει την απάντηση και να μην ξέρει ούτε πώς να τη βρει. Το τι θα συμβεί με την παραμονή ή την έξοδο μιας χώρας από την Ε.Ε. εξαρτάται από χιλιάδες παραμέτρους, οι περισσότερες από τις οποίες είναι εν εξελίξει. [...] Ποιο λοιπόν το νόημα να ρωτάς την κυρά Μαριγούλα της Βρετανίας να αποφασίσει για το BREXIT ή το BREMAIN; Κανένα. Ο μόνος λόγος είναι η ανυπαρξία πολιτικών που μπορούν να παίξουν τον ρόλο του έμπειρου πιλότου, να ξέρουν δηλαδή πού θέλουν να πάνε και πώς θα φτάσουν μέχρι εκεί. Και για να μην φανεί η ανεπάρκειά τους πετάνε το μπαλάκι στον λαό".3
"Tο Brexit είναι μια ρεαλιστική ελπίδα, δίκοπη όπως κάθε γόνιμη πρόκληση. H γερμανική, τουλάχιστον, ολοκληρωτική ηγεμονία των «Aγορών» στην Eυρώπη ράγισε, καινούργιος Aδόλφος δεν μπορεί πια να είναι ο Σόιμπλε. O «ευρωσκεπτικισμός» είναι η πολιτισμική αντίσταση των Eυρωπαίων στην απειλή της «ευρωμαρμελάδας», χρέος ανθρωπιστικό, διάσωση της αξιοπρέπειας (–οπωσδήποτε όχι «ακροδεξιά» και «εθνικιστική» επιλογή). Eίναι η αντίσταση στην απανθρωπιά των «Aγορών», στα Διευθυντήρια των Bρυξελλών".4
Ενδεικτικά ξεχώρισα αυτά μόνο ανάμεσα στις άπειρες αράδες που γράφτηκαν στον απόηχο του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος των Βρετανών για αποχώρησή τους από την Ε.Ε. Απόψεις, συχνά αντικρουόμενες, από διαφορετική σκοπιά, ιδεολογικά χρωματισμένες ή όχι, καθιστούν αν μη τι άλλο σαφές το άγνωστο της επόμενης μέρας για το ευρωπαϊκό μέλλον.
Αν κάτι, ωστόσο, προσωπικά θα ξεχώριζα συμπερασματικά είναι η καθοριστική για την λήψη της απόφασης οικονομική διάσταση σε ένα κατά τ΄ άλλα πολιτικό ζήτημα. Μακάρι όλοι όσοι ψήφισαν υπέρ της εξόδου να εκφράσαν την αντίδρασή τους στην απειλή της πολιτιστικής «ευρωμαρμελάδας» ή στον τρόπο άσκησης της εξουσίας στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, αλλά πολύ φοβάμαι ότι οι περισσότεροι βρήκαν την ευκαιρία να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους για την επιδεινούμενη οικονομική δυσπραγία των τελευταίων χρόνων. Μη έχοντας δει στον πολιτικό ορίζοντα ελπίδα για ανατροπή των δεδομένων, δεν ήταν και πολύ δύσκολο να πειστούν από μια φτηνή επιχειρηματολογία επιτήδειων. Βλέπεις, η περίπτωση της Γηραιάς Αλβιόνας ως μιας αλλοτινής οικονομικά ισχυρότατης αυτοκρατορίας με όλα τα προνόμια που της εξασφάλιζαν οι αποικίες της, προσφέρεται εύκολα για μια τέτοιου είδους επιχειρηματολογία.
Δε λέω, θεμιτή αυτή η αντίδραση. Από τη γέννησή της κιόλας η αθηναϊκή Δημοκρατία ήταν συνυφασμένη με τα οικονομικά συμφέροντα των διαφόρων ομάδων εξουσίας. Αλλά μήπως τελικά σήμερα, προτεραιότητα και μοναδικό κριτήριο για τη λήψη πολιτικών αποφάσεων είναι η οικονομική ευχέρεια που αυτές υπόσχονται για περισσότερη κατανάλωση; Τι θέση έχουν άραγε άλλου είδους ποιοτικά κριτήρια;
Δύσκολα ερωτήματα... πόσω μάλλον για να τα απαντήσει ένας θετικός επιστήμονας! Προς μεγάλη μου έκπληξη, ωστόσο, αυτές τις μέρες και αφού είχε καταλαγιάσει η σχετική φλυαρία, ήρθε να ξεχωρίσει η επέμβαση ενός διακεκριμένου φυσικού. Ενός επιστήμονα που παρά την αναπηρία του φαίνεται να είναι πολύ λιγότερο εξαρτημένος από όσο αρτιμελείς συνάδελφοί του. O Stephen Hawking, λοιπόν, προειδοποιεί εν ολίγοις ότι το ανθρώπινο είδος θα χαθεί, αν συνεχιστεί η προ Brexit στάση των ανθρώπων για τα χρήματα και τον πλούτο.
Τροφή για πολλή σκέψη αυτή η τοποθέτηση. Αναρωτιέμαι όμως κατά πόσο λαμβάνονται σήμερα σοβαρά υπόψη οι επιστήμονες, τη στιγμή μάλιστα που γίνεται θεωρητικά τουλάχιστον παραδεκτό ότι με τη συνδρομή αυτών των πεπαιδευμένων ανθρώπων δύναται μια ουσιαστική ανάκαμψη και ευημερία. Άνθρωποι στους οποίους έχει προσφερθεί η δυνατότητα παιδείας και μόρφωσης υψηλού επιπέδου, έχουν με τη σειρά τους αντίστοιχα υψηλή ευθύνη προς την κοινωνία. Χωρίς φυσικά να εξαντλείται η εν λόγω ευθύνη στην τεχνοκρατική εκμετάλλευσή τους για εξυπηρέτηση συμφερόντων, όπως θέλει συχνά να την αντιλαμβάνεται η σύγχρονη πολιτική τάξη, βλ. «μεγάλους» οικονομολόγους σε ανεξάρτητες θέσεις εξουσίας Κεντρικών Τραπεζών χωρίς κανέναν εντούτοις δημοκρατικό έλεγχο!
1. Ο καθόλου ταλαντούχος κύριος Κάμερον, του Τάκη Καραγιάννη
2. Εκφόβιζαν με το Grexit, ήρθε το Brexit, του Κώστα Βαξεβάνη
3. Το δημοψήφισμα ως διαστροφή της Δημοκρατίας, του Θάνου Τζήμερου
4. Tσώρτσιλ, Kάμερον και ο Aδόλφος, του Χρήστου Γιανναρά
3. Το δημοψήφισμα ως διαστροφή της Δημοκρατίας, του Θάνου Τζήμερου
4. Tσώρτσιλ, Kάμερον και ο Aδόλφος, του Χρήστου Γιανναρά
